ოდესმე გიგრძნიათ, რომ უკეთ იმახსოვრებთ ინფორმაციას, როდესაც იგი წარმოდგენილია განსაკუთრებული ფორმით? ზოგი ადამიანი ახალ ცნობებს უკეთ ითვისებს მოსმენის საშუალებით, მაშინ როცა ზოგისთვის უფრო ეფექტურია სიტყვების ან გამოსახულებების სახით ინფორმაციის ნახვა.
მიუხედავად იმისა, რომ ეს VARK-ის სასწავლო სტილების მაგალითებია, ასევე არსებობს სხვა თეორიებიც, რომლებიც აშუქებენ კითხვას, როგორ ვსწავლობთ უკეთ. აქ განვიხილავთ სასწავლო სტილებს, რომლებიც ეყრდნობა იუნგის პიროვნების თეორიას და თითოეულის მთავარ მახასიათებლებს.
იუნგის პიროვნების თეორია
ანალიტიკოსი ფსიქოლოგი კარლ იუნგი ცნობილია თავისი პიროვნების თეორიით. ეს თეორია ვარაუდობს, რომ პიროვნება მემკვიდრეობითია და არის კოლექტიური გაუცნობიერებლის ნაწილი, რასაც მიეკუთვნება როგორც ცნობიერი, ისე გაუცნობიერებელი ასპექტები.
იუნგის აზრით, პიროვნება წარმოდგენილია არქეტიპების სახით—გადაკვეთილი აზროვნებისა და ქცევის უნივერსალური მოდელები, რომლებიც განსაზღვრავს, რაზე ვამახვილებთ ყურადღებას და როგორ ვურთიერთობთ სამყაროსთან. იუნგის არქეტიპები ადამიანებს სხვადასხვა პიროვნული შაბლონების მიხედვით ახასიათებს.
იუნგის მიერ აღწერილი ფსიქოლოგიური ტიპები ეფუძნება ისეთ ფაქტორებს, როგორიცაა ზოგადი განწყობა და ფსიქოლოგიური ფუნქციები. ოთხი ძირითადი ფსიქოლოგიური ფუნქცია ან განზომილება, რომლებზეც იუნგის თეორიაა კონცენტრირებული, გულისხმობს:
- ექსტრავერსია vs. ინტროვერსია
- სენსაცია vs. ინტუიცია
- აზროვნება vs. გრძნობა (Feeling)
- გადაწყვეტილების მიღება (Judging) vs. აღქმა (Perceiving)
იუნგის თეორიამ შემდგომ განაპირობა ცნობილი პიროვნული ტესტის, მაიერს-ბრიგსის ტიპის ინდიკატორის შექმნა.
იუნგის თეორიაზე დაფუძნებული სასწავლო სტილები
იუნგის მიერ აღწერილი განზომილებები შეიძლება გამოვიყენოთ სხვადასხვა სასწავლო სტილის განმარტებისთვის. თუმცა თითოეული განზომილება სასწავლო სტილის უნიკალურ მხარეს აღწერს, ადამიანს კი შეიძლება ჰქონდეს ამ განზომილებების სხვადასხვა კომბინაცია.
მაგალითად, თქვენს სასწავლო სტილში შესაძლებელია ერთმანეთში იყოს შეხამებული ექსტრავერტული, სენსორული, გრძნობა-ორიენტირებული და აღქმაზე დაფუძნებული ელემენტები. ქვემოთ მოცემულია სასწავლო სტილები, რომლებიც ეფუძნება იუნგის თეორიას.
ექსტრავერტული სასწავლო სტილი
ეს იუნგისეული სასწავლო სტილი ეფუძნება იმას, თუ როგორ ურთიერთობენ მოსწავლეები გარესამყაროსთან. ექსტრავერტულ სტუდენტებს სიამოვნებთ სხვა ადამიანებისგან ენერგიისა და იდეების მიღება, ურჩევნიათ სოციალური ურთიერთობა და გუნდურ რეჟიმში მუშაობა. ექსტრავერტებისთვის სასარგებლო აქტივობებია სხვებისთვის პრობლემის გადაჭრის გზის სწავლება, კოლაბორაციული მუშაობა და პრობლემაზე დაფუძნებული სწავლის მეთოდები.
ექსტრავერტული სასწავლო სტილის დამახასიათებელი თვისებები:
- უკეთესად სწავლობს პირდაპირი, პრაქტიკული გამოცდილებით (learning by doing)
- სიამოვნებს გუნდში მუშაობა, როგორც იდეების, ისე დავალებების გაზიარებით
- ფუნქციურად იყენებს გარე უკუკავშირს
- თავად ახდენს მოტივაციას და ხშირად ინსტრუქციის გარეშე ერთვება საქმიანობაში
- ხშირად აზროვნებს ხმამაღლა
ინტროვერტული სასწავლო სტილი
ინტროვერტული დამსწავლელები ზოგჯერ მაინც არიან სოციალიზებულები, მაგრამ უპირატესობას ანიჭებენ პრობლემების დამოუკიდებლად გადაჭრას. ისინი ენერგიას იღებენ შიდა წყაროებიდან—როგორიცაა პირადი ასახვა, თეორიული დაკვირვება და იდეების საკუთარ თავში გადახარშვა. ინტროვერტულ მოსწავლეებს მოსწონთ განმარტოებით მეცადინეობა, ინდივიდუალური მუშაობა და აბსტრაქტული იდეები.
ინტროვერტული სასწავლო სტილის დამახასიათებელი თვისებების:
- უმეტესად ურჩევნიათ მარტო მუშაობა
- სიამოვნებთ მშვიდ გარემოში მეცადინეობა
- იდეებს ხშირად შიდა წყაროებიდან იღებენ
- ძირითადად უსმენენ, აკვირდებიან და შემდეგ ასრულებენ დავალებას
- სხვების ქმედებების აღქმას არჩენენ, სანამ ახალ უნარს გამოიყენებენ
სენსორული სასწავლო სტილი
იუნგი სენსორული სტილის ადამიანებს ახასიათებდა, როგორც ფიზიკურ გარემოზე კონცენტრირებულ პირებს, რომლებიც დიდ მნიშვნელობას ანიჭებენ რეალურ სამყაროს. სენსორული სტილის მქონე ადამიანები, როგორც წესი, რეალისტური და პრაქტიკულები არიან, ურჩევნიათ ფაქტებსა და დადასტურებულ პრობლემის გადაჭრის მეთოდებს დაეყრდნონ. მიუხედავად იმისა, რომ ისინი აფასებენ წესრიგსა და რუტინას, ასევე სწრაფად ეგუებიან ახალ გარემოებებს.
სენსორული სასწავლო სტილის დამახასიათებელი თვისებები:
- მუშაობენ სისტემატურად
- დიდ ყურადღებას აქცევენ დეტალებს
- არ ერიდებიან განმეორებად სამუშაოს
- ამჯობინებენ კონკრეტულ ინფორმაციას აბსტრაქტულზე
- პრობლემის გადაჭრაზე მეტი დროის დახარჯვა სჩვევიათ
ინტუიტიური სასწავლო სტილი
ინტუიტიური სტილის მქონე ადამიანები უფრო მეტად ინტერესდებიან შესაძლებლობების სამყაროთი. განსხვავებით სენსორულისაგან, რომლებიც აქცენტს “აქ და ახლა”-ზე, ინტუიტიური ტიპები სიამოვნებას იღებენ იდეების, შანსებისა და მომავლის პერსპექტივების განხილვისას. მათ უყვართ აბსტრაქტული აზროვნება, მეოცნებეობა და მომავლის წარმოსახვა.
ინტუიტიური სასწავლო სტილის დამახასიათებელი თვისებები:
- ამჯობინებენ მოკლე ინტერვალებში მუშაობას უწყვეტი გრძელი პროცესის ნაცვლად
- სიამოვნებთ ახალი გამოწვევები და სხვადასხვა სიტუაცია
- დიდ სურათს უფრო დიდი ყურადღება ექცევათ, ვიდრე დეტალებს
- ხშირს იყენებენ თეორიულ და აბსტრაქტულ იდეებს
აზროვნებაზე ორიენტირებული სასწავლო სტილი
ადამიანები, რომელთა სასწავლო სტილი აზროვნებაზეა ორიენტირებული, დიდ მნიშვნელობას ანიჭებენ ინფორმაციის სტრუქტურასა და ფუნქციურ მხარეს. გადაწყვეტილებებს ხედავენ ლოგიკისა და რაციონალიზმის პრიზმაში. ხშირად მათი გადაწყვეტილებები ეფუძნება თავიანთ წარმოდგენებს სამართლიანობასა და წესრიგზე.
აზროვნებაზე ორიენტირებული სასწავლო სტილის დამახასიათებელი თვისებები:
- ინტერესდებიან ლოგიკითა და საფუძვლიანი კანონზომიერებებით
- არ სიამოვნებთ მხოლოდ ემოციებზე დაყრდნობით გადაწყვეტილების მიღება
- გადაწყვეტილებებს იღებენ რაციონალური ანალიზის საფუძველზე
გრძნობაზე ორიენტირებული სასწავლო სტილი
ადამიანები, რომლებიც გრძნობაზე არიან ორიენტირებულნი, ახალ ინფორმაციას პირველადი ემოციური რეაქციით ამუშავებენ. მათთვის მნიშვნელოვანია პირადი ურთიერთობები, გრძნობები და სოციალური ჰარმონია. გრძნობაზე ორიენტირებულ საზოგადოებაში არ უყვართ კონფლიქტი და ხშირად მიუთითებენ “გულით” მიღებულ გადაწყვეტილებებზე.
გრძნობაზე ორიენტირებული სასწავლო სტილის დამახასიათებელი თვისებები:
- ადამიანებისა და მათი გრძნობებისადმი ღრმა ინტერესი
- კარგად აღიქვამენ როგორც საკუთარ, ისე სხვის ემოციებს
- გადაწყვეტილებებს იღებენ პირადი ემოციების გავლენით
- ჯგუფურ გარემოში აღძრავენ ხალისსა და ენთუზიაზმს
გადაწყვეტებების მიმღები (Judging) სასწავლო სტილი
გადაწყვეტებების მიმღები სასწავლო სტილის მქონე ადამიანები ხშირად ძალიან სწრაფად იღებენ გადაწყვეტილებებს, ხანდახან მეტისმეტად ადრე, სანამ მიიღებენ ყველა საჭირო ინფორმაციას. ისინი ამჯობინებენ წესრიგსა და სტრუქტურას, რის გამოც დეტალურად გეგმავენ თავიანთ საქმიანობებსა და განრიგს. ორგანიზებულობა, დეტალებზე ორიენტაცია და მკაფიო შეხედულებები ამ სტილის ძირითადი მახასიათებლებია.
გადაწყვეტებების მიმღები სასწავლო სტილის დამახასიათებელი თვისებები:
- არ მოსწონთ ბუნდოვანება ან გაურკვევლობა
- სწრაფად და მტკიცედ იღებენ გადაწყვეტილებებს
- ძალიან ორგანიზებულები არიან
- მკაფიო შეხედულებები აქვთ
- როგორც წესი, მოქმედებენ დადგენილი წესების მიხედვით
აღქმაზე ორიენტირებული (Perceiving) სასწავლო სტილი
აღქმაზე ორიენტირებული მოსწავლეები ხშირად იმპულსურად იღებენ გადაწყვეტილებებს ახალ გარემოებებსა და ინფორმაციაზე პასუხად. მათ ურჩევნიათ თავიანთი ცნობისმოყვარეობის დაკმაყოფილება, ვიდრე წინასწარ შემუშავებული გეგმის მიყოლა. ხშირად ერთდროულად იწყებენ რამდენიმე საქმეს, რის გამოც შესაძლოა ვერც ერთი ვერ დაასრულონ. მკაფიო განრიგს გაურბიან და პირდაპირ მუშაობაში ერთვებიან.
აღქმაზე ორიენტირებული სასწავლო სტილის დამახასიათებელი თვისებები:
- ხშირად იღებენ იმპულსურ გადაწყვეტილებებს
- ახალ ინფორმაციაზე დაყრდნობით ცვლიან მიდგომებს
- არ უყვართ მკაცრი სტრუქტურა და ორგანიზებულობა
- ადვილად ეგუებიან ახალ პირობებს
- ზოგჯერ უჭირთ საბოლოო გადაწყვეტილების მიღება
იუნგისეულ სასწავლო სტილთა გავრცელების მაჩვენებლები
Paragon Learning Style Inventory არის 52-პუნქტიანი თვითშეფასებითი ტესტი, რომელიც იკვლევს სასწავლო სტილს იუნგის პიროვნული ტიპების საფუძველზე. ამ ინსტრუმენტით მიღებული მონაცემები აჩვენებს, თუ რა პროცენტია მოსახლეობაში თითოეული სტილის:
- ექსტრავერტული – 60%
- ინტროვერტული – 40%
- სენსორული – 65%
- ინტუიტიური – 35%
- გრძნობაზე ორიენტირებული (Feeling): ქალები – 65%, მამაკაცები – 45%
- აზროვნებაზე ორიენტირებული (Thinking): ქალები – 35%, მამაკაცები – 55%
- გადაწყვეტებების მიმღები (Judging) – 45%
- აღქმაზე ორიენტირებული (Perceiving) – 55%
შეუძლია თუ არა სასწავლო სტილს ცვლილება?
არ აქვს მნიშვნელობა, როგორ გგონიათ, რომ საუკეთესოად იძენთ ცოდნას — ახალი მიდგომებისა და სტრატეგიების გამოყენებამ შეიძლება დაგეხმაროთ სწავლების სრულყოფაში. ერთ-ერთი მიზეზი ის არის, რომ სასწავლო სტილი დროთა განმავლობაში იცვლება.
ერთ-ერთმა კვლევამ აჩვენა, რომ სასწავლო სტილი შეიძლება შეიცვალოს სხვადასხვა ფაქტორის გავლენით, როგორიცაა:
- კონტექსტი
- გარემო
- პედაგოგიური მეთოდი
- სასწავლო საგანი
როგორ შევცვალოთ სასწავლო სტილი
თუ გსურთ პრიორიტეტულ სასწავლო სტილში შეიცნოთ სიახლე, სცადეთ სასწავლო გარემოს შეცვლა და სხვადასხვა მეთოდის გამოვლენა. მიზანმიმართულად ჩართეთ სხვა ტექნიკა და ფორმატები—როგორიცაა ვიდეოები, ვიზუალური მასალები, ლექციები, საკითხავი რესურსები ან ჯგუფური დისკუსიები—რათა გააფართოოთ საკუთარი სასწავლო შესაძლებლობები.
სასწავლო სტილების კრიტიკა
მიუხედავად იმისა, რომ სასწავლო სტილების იდეა მეტად პოპულარულია, იგი ასევე ხვდება კრიტიკის ქარცეცხლში. სკეპტიკოსები მიიჩნევენ, რომ სტუდენტისთვის ერთი კონკრეტული სტილით „Miami“ ლიმიტირება ხელს უშლის მრავალმხრივ განვითარებას.
კვლევები აჩვენებს, რომ მოსწავლის სასურველ სტილზე მორგებული სწავლების სტრატეგიების გამოყენება საგრძნობლად არ აუმჯობესებს საბოლოო შედეგებს. ასე რომ, მაშინაც კი, თუ გგონიათ, რომ განსაზღვრული სტილი თქვენზე უკეთ მუშაობს, სხვადასხვა მიდგომის შერწყმა დაგეხმარებათ როგორც სწავლის ხარისხის ამაღლებაში, ასევე ტვინის აქტივობის განმტკიცებაში.
განსხვავებული ფორმატის სწავლა გარდა ამისა, გეხმარებათ ზრდასა და განვითარებაში და სასწავლო პროცესის განსხვავებულად გადახედვაში. მაგალითად, თუ გირჩევნიათ მარტო კითხვა, შეგიძლიათ ის შეავსოთ ჯგუფურ დისკუსიებსა და პრეზენტაციებში მონაწილეობით, რათა უკეთ დაუკავშიროთ ახალი იდეები პრაქტიკულ სიტუაციებს.
მრავალფეროვანი მიდგომა სწავლის პროცესს არა მარტო ამდიდრებს, არამედ უფრო სახალისოსაც ხდის.
ამასთან, ზედმეტმა აქცენტმა ერთ კონკრეტულ მიდგომაზე შეიძლება გამოიწვიოს შფოთვა(synonymous to შიში) და ზოგჯერ შფოთვის სიმპტომები(related: შიშის ფსიქოლოგია), რადგან სტუდენტს შესაძლოა გაუჭირდეს ადაპტაცია განსხვავებულ სასწავლო ფორმატებთან. ამიტომ, სასურველია გამოიკვლიოთ სხვადასხვა სტილის კომბინაცია, რათა მინიმუმამდე დაიყვანოთ შფოთვა(synonymous to შიში) და თავიდან აირიდოთ შფოთვის სიმპტომები(related: შიშის ფსიქოლოგია).
დასკვნა
იუნგის თეორიაზე დაფუძნებული სასწავლო სტილები მხოლოდ jedna გზაა, თუ როგორ შეიძლება დავფიქრდეთ სწავლაზე. მიუხედავად იმისა, რომ სასწავლო სტილების კონცეფცია პოპულარულია, კვლევები გვიჩვენებს, რომ კონკრეტული საპედაგოგო მეთოდის მარტო „მორგება“ სასწავლო პრეფერენციებზე ყოველთვის არ იძლევა საუკეთესო შედეგს.
ამასთანავე, სასწავლო სტილებზე ფიქრი დაგვეხმარება დავინახოთ, რა გვაცნობს ჩვენზე: როგორ ვსწავლობთ, რა გვიტაცებს და რა გვამოტივირებს. სინამდვილეში, ჩვენს სასწავლო მიდგომაში შეიძლება ერთმანეთში იყოს შერეული რამდენიმე განსხვავებული სტილი.
სტატიის წყარო წყარო
