რა არის დაბალი თვითშეფასება
დაბალი თვითშეფასება (Low Self-Esteem) ნიშნავს, რომ ადამიანს აკლია საკუთარი თავის დაფასება. სწორედ ამიტომ, იგი ხშირად განიცდის არასაკმარისობის განცდას. შედეგად, ეს აზრი გავლენას ახდენს თვითაღქმაზე, თავდაჯერებულობაზე და პიროვნულ იდენტობაზე. გარდა ამისა, ასეთი მდგომარეობა შეიძლება შეამციროს შრომისუნარიანობა და თვითშეგნება.
დაბალი თვითშეფასება მხოლოდ საკუთარი თავის მოწონებას არ გულისხმობს. იგი ასევე მოიცავს რწმენას, რომ სიყვარული და პატივი გეკუთვნით. მიუხედავად ამისა, თუ ფიქრობთ, რომ თქვენი გრძნობები, შეხედულებები და მიზნები ღირებულს არ წარმოადგენს. ამ შემთხვევაში, მდგომარეობა ხელს უშლის თქვენი პოტენციალის რეალიზებას. ასეთი ნეგატიური თვითაღქმა გავლენას ახდენს თქვენს უნარზე, ჩამოაყალიბოთ ჯანსაღი ურთიერთობები და მონახოთ სასურველი მიზნები. ამიტომ, დაბალი თვითშეფასება ხშირად უარყოფით ზეგავლენას ახდენს ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე.
დაბალი თვითშეფასების დროს, ადამიანი ხშირად უარყოფითად საუბრობს საკუთარ თავზე. იგი აკრიტიკებს საკუთარ უნარებს და ეჭვქვეშ აყენებს შესაძლებლობებს. ეს სპირალური პროცესია, რომლის შედეგადაც თვითშეგნება კიდევ უფრო დგება ნეგატიურ ჩარჩოში. გარდა ამისა, დროული მხარდაჭერა ხელს უწყობს საკუთარი თავის შეფასების გაუმჯობესებას.
დაბალი თვითშეფასების ნიშნები
დაბალი თვითშეფასების ნიშნები ზოგჯერ აშკარაა, თუმცა ხშირად საკმაოდ მოუხელთებელი. ზოგი ადამიანი პირდაპირ გამოხატავს უარყოფით დამოკიდებულებას საკუთარ თავთან. მეორეს მხრივ, ზოგიც ზედმეტად ცდილობს ასიამოვნოს გარშემომყოფებს. ნებისმიერ შემთხვევაში, სუსტი საკუთარი თავის დაფასება უარყოფით გავლენას ახდენს ცხოვრების ხარისხსა და კეთილდღეობაზე.
- თავდაჯერებულობის ნაკლებობა
- გარეგან ფაქტორებზე დამოკიდებული კონტროლის განცდა
- უარყოფითი სოციალური შედარებები
- დახმარების თხოვნის სირთულე
- შფოთვა და ეჭვი
- კომპლიმენტების მიღების სირთულე
- უარყოფითი შინაგანი დიალოგი
- შიში მარცხის მიმართ
- მომავლის უარყოფითი ხედვა
- ზღვარის უქონლობა ურთიერთობებში
- ზედმეტად თავდადებული საქციელი (“გთხოვთ, ყველა იყოთ კმაყოფილი”)
არსებობს სპეციალური ტესტები, რომლებიც გეხმარებათ საკუთარი თავის შეფასების დონეს შეამოწმოთ. მაგალითად, როზენბერგის თვითშეფასების სკალა ხშირად გამოიყენება კვლევებში. მისი მეშვეობით ადვილია გაარკვიოთ, რამდენადაა თქვენში დაბალი თვითშეფასების ნიშნები.
დაბალი თავდაჯერებულობა
დაბალი თავდაჯერებულობა ხშირად თანმდევია დაბალი თვითშეფასების. ეს ორი მჭიდროდ უკავშირდება ერთმანეთს. როდესაც ადამიანი არ არის დარწმუნებული საკუთარ შესაძლებლობებში, უარყოფითი შინაგანი განწყობა კიდევ უფრო ძლიერდება. ამიტომ, თავდაჯერებულობის გაზრდა შეიძლება დაეხმაროს თვითაღქმასაც. ახალი უნარების შესწავლა და პრაქტიკა ამ პროცესს აძლიერებს.
კონტროლის ნაკლებობა
ადამიანებს, ვისაც დაბალი თვითშეფასება აქვთ, ხშირად ჰგონიათ, რომ თავს ვერ აკონტროლებენ. მათ სჯერათ, რომ გარემოებები დამოუკიდებლად ტრიალებს. ამ აზრმა შესაძლოა გაზარდოს უსუსურობის განცდა. მიუხედავად ამისა, კვლევები აჩვენებს, რომ თუ ადამიანი ცდილობს მცირე მიღწევებიც კი შეამჩნიოს, სტრესი მცირდება. ამიტომ, საკუთარი თავის შეფასების ამაღლება ხშირად ამცირებს შფოთვასაც.
უარყოფითი სოციალური შედარება
ზოგჯერ სოციალური შედარება შეიძლება იყოს განვითარებისთვის სასარგებლო. მიუხედავად ამისა, როდესაც ადამიანი გამუდმებით ადარებს თავს სხვებს და ხედავს საკუთარ არასაკმარისობას, ეს აძლიერებს დაბალ თვითშეფასებას. ამ პროცესს განსაკუთრებით ზრდის სოციალური ქსელების გამოყენება, რადგან იქ მუდმივად ვუყურებთ სხვა ადამიანების მიღწევებს. თუ შეამჩნიეთ, რომ ასეთი შედარება გაყენებთ დისკომფორტს, მნიშვნელოვანია აიცილოთ ჭარბი შედარებები.
დახმარების თხოვნის სირთულე
ბევრ ადამიანს, ვისაც დაბალი თვითშეფასება აქვს, უჭირს დახმარების თხოვნა. ზოგჯერ ეს სირთულე სირცხვილთან ან დაუმსახურებლობის განცდასთან არის დაკავშირებული. შედეგად, პრობლემების დამოუკიდებლად დაძლევა კიდევ უფრო რთულდება. გარდა ამისა, მუდმივი მარტო ბრძოლა რწმენას აძლიერებს, რომ სხვისი მხარდაჭერა მიუწვდომელია.
შფოთვა და ეჭვი
როცა ადამიანს აკლია საკუთარი თავის დაფასება, გადაწყვეტილების მიღება ხშირად შფოთვას იწვევს. იგი შეიძლება ხშირად კითხულობდეს: „მართლა სწორად მოვიქეცი თუ არა?“ ეს დაურწმუნებლობა უბიძგებს სხვების აზრზე დამოკიდებულებას. თუმცა, ასეთი დამოკიდებულება კიდევ უფრო ამცირებს თავდაჯერებულობას.
კომპლიმენტების მიღების სირთულე
დაბალი თვითშეფასების მქონე პირები შეიძლება ეჭვით უყურებდნენ კომპლიმენტებს. მათ ისიც კი ეგონოთ, რომ მეორე პირი უბრალოდ ფორმალურობას ან ცინიზმს იჩენს. ასეთი უნდობლობა ხელს უშლის დადებითი მესიჯების მიღებას. ამიტომ, ადამიანი ისევ რჩება ნეგატიურ შინაგან დიალოგში.
უარყოფითი შინაგანი დიალოგი
როცა თვითშეფასება დაბალია, შინაგანი დიალოგი ხშირად აგებულია გამანადგურებელ კრიტიკაზე. ადამიანი თვლის, რომ არასაკმარისად კარგია ან ისევ უშვებს იმავე შეცდომებს. ასეთ შემთხვევაში, ნებისმიერი წარუმატებლობა პირადად მიაჩნიათ საკუთარი უუნარობის დასტურად. თუმცა, რაც უფრო ეპატიჟებით ნეგატიურ გზავნილებს, მით მეტად უფასურდება საკუთარი თავის დაფასება.
შიში მარცხის მიმართ
დაბალი თვითშეფასების მქონე ადამიანი ზოგჯერ უშვებს, რომ შესაძლოა ვერ მიაღწიოს წარმატებას. შიშმა, რომ საქმე ცუდად წარიმართება, შეიძლება სრულად შეაჩეროს მისი მოქმედება. გარდა ამისა, ადამიანი ადვილად მიმტოვებელია, როცა პირველივე ჩავარდნას აწყდება. შედეგად, ეს დამოკიდებულება აძლიერებს რწმენას, თითქოს წარმატება მიუწვდომელია.
უარყოფითი მომავლის ხედვა
დაბალი თვითშეფასება ხშირად იწვევს უიმედობას. ადამიანი თვლის, რომ უკეთესი ხვალინდელი დღე არ არსებობს. ასეთი განწყობა ხელს უშლის ცვლილებებზე მუშაობას. მიუხედავად ამისა, მცირე ნაბიჯებიც კი შეიძლება გარდამტეხი აღმოჩნდეს. ამიტომ, აუცილებელია ცნობიერად ებრძოლოთ უარყოფით აზრებს.
ზღვარის უქონლობა ურთიერთობებში
დაბალი თვითშეფასება ართულებს ჯანსაღი საზღვრების დასმას. ასეთ დროს, ადამიანი შიშობს, რომ ნებისმიერ უარს მოჰყვება კონფლიქტი ან სხვების სიძულვილი. ამიტომ, იგი ხშირად გაურბის საკუთარი საჭიროებების გამოხატვას. საბოლოოდ, ზედმეტი თავსდადება ზრდის სტრესს და აქვეითებს ცხოვრების ხარისხს.
ყოვლისმომცველი თავგანწირვა
არსებობენ ადამიანები, ვინც უწყვეტად თმობენ პრიორიტეტებს, რათა გარშემომყოფები გაახარონ. ეს მიდგომა დაბალი თვითშეფასებიდან მომდინარეობს. როცა გჯერათ, რომ თქვენი მოთხოვნილებები არაა საკმარისად მნიშვნელოვანი, უფრო მეტად ცდილობთ სხვის სურვილებს მიესადაგოთ. თუმცა, ასეთი ქცევა დროთა განმავლობაში იწვევს იმედგაცრუებასა და ემოციურ გადატვირთვას.
დაბალი თვითშეფასების გავლენა
დაბალი თვითშეფასება ხშირად უკავშირდება ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემებს, როგორიცაა:
- შფოთვა
- კვების დარღვევები
- ემოციური სტრესი
- ინტერნეტზე დამოკიდებულება
- პანიკური დარღვევა
- რისკიანი ქცევები
- სოციალური შფოთვის დარღვევა
- დამოკიდებულება ნივთიერებებზე
- სტრესი
მაგალითად, პირებს, ვისაც აკლიათ საკუთარი თავის დაფასება, ხშირად აქვთ შფოთვა, ემოციური სტრესი ან კვების დარღვევები. ზოგიერთი მათგანი შეიძლება გახდეს დამოკიდებული ინტერნეტზე ან ნივთიერებებზე. ასევე, იზრდება სოციალურ სიტუაციებში შფოთვისა და პანიკის განვითარების რისკი. კვლევები აჩვენებს, რომ სტრესი უფრო მყარია დაბალი თვითშეფასების ფონზე. შედეგად, სუიციდური აზრებიც შეიძლება გაჩნდეს.
დაბალი თვითშეფასება აფერხებს მიზნების მიღწევას. ასევე, ადრეულ ეტაპზევე იწვევს საქმის მიტოვებას პირველი ჩავარდნისას. ადამიანები ხშირად ცუდად რეაგირებენ კრიტიკაზე, რადგან მუდმივად ეშინიათ უარყოფითი შედეგების. ბევრი მათგანი ეძებს მხარდაჭერას, თუმცა ერთდროულად თავი შორს უჭირავს გარშემო მყოფებისგან. საბოლოოდ, ეს ქმნის პათოლოგიურ წრედს, სადაც დახმარება კიდევ უფრო ძნელი გასაწევი ხდება.
დაბალი თვითშეფასება და მისი გამომწვევი მიზეზები
ბევრი მიზეზი ახდენს გავლენას, თუ რატომ შეიძლება ადამიანს განუვითარდეს დაბალი თვითშეფასება. ხშირად ეს იწყება ნეგატიურ მოგონებებზე გადამეტებული კონცენტრირებით. გარდა ამისა, მკაცრი თვითკრიტიკა და ქილიკის სმენა ბავშვობიდანვე ზეგავლენას ახდენს თვითაღქმაზე. ზოგჯერ ზოგიერთი ფსიქიკური აშლილობა, როგორიცაა დეპრესია ან შფოთვითი დარღვევები, აძლიერებს საკუთარ თავთან უკმაყოფილებას. თუ ადამიანი არ ფლობს ჯანსაღი გამკლავების სტრატეგიებს, სტრესი შესამჩნევად იმატებს. კვლევები მიუთითებს, რომ სოციალური მედიის მოხმარებაც ახდენს გავლენას თვითშეგნებაზე, თუმცა ეს ხშირად უკავშირდება იმას, თუ რამდენად ეფუძნება მედიის გამოყენება რეალურ ინტერესს.
ფიზიკური ჯანმრთელობაც მოქმედებს თვითშეფასებაზე. მაგალითად, ზოგიერთ შემთხვევაში, სტომატოლოგიური პრობლემები ამძაფრებს დაბალ თვითაღქმას. ასეთი მდგომარეობა ხელს უწყობს ჩაკეტილობას, რადგან ადამიანი ერიდება ღიმილს ან ღია ურთიერთობებს. ამიტომ, დაუდევარი პირადი ჰიგიენა და გარეგნობა კიდევ უფრო ამძაფრებს უარყოფით დამოკიდებულებას საკუთარი თავისადმი.
როგორ გავუმკლავდეთ დაბალ თვითშეფასებას
თვითშეფასების ამაღლება მოითხოვს დროსა და მოთმინებას. უპირველესად, ყოველდღიურად მოძებნეთ პოზიტიური აზრები. გაიხსენეთ წარსული სირთულეები, რომლებსაც წარმატებით გაუმკლავდით. აღიარეთ, რომ გაქვთ უნარები, რომლებიც შეიძლება ბათუმდაგებულ ბაზად იქცეს თქვენი თვითაღქმის გასაძლიერებლად.
გარდა ამისა, იზრუნეთ საკუთარ თავზე ფიზიკურად და ემოციურად. იპოვეთ ღირებული აქტივობები, რომლებიც დასვენებისა და სიამოვნების საშუალებას გაძლევთ. შესაძლოა ეს იყოს გასეირნება, თერაპია ან მეგობრებთან დროის გატარება. თუ იგრძნობთ, რომ ეჭვები შეგიძლიათ გაუზიაროთ სანდო პირებს, გააკეთეთ ეს. მათი თანადგომა ხშირად ამსუბუქებს შინაგან სტრესს.
როგორ ავამაღლოთ თვითშეფასება
თუ გრძნობთ, რომ დაბალი თვითშეფასება გაბრკოლებთ, შემდეგი რჩევები დაგეხმარებათ:
- იპოვეთ დღიური პოზიტიური მხარეები საკუთარ თავში და ყოველდღე მიაქციეთ ყურადღება მათ.
- იყავით კეთილი საკუთარი თავის მიმართ, განსაკუთრებით შეცდომების დროს.
- ეცადეთ მიიღოთ მეგობრებისა და ახლობლების მხარდაჭერა.
- ითამაშეთ ცხოვრებაში უფრო აქტიური როლი, რათა გაიზარდოს თავდაჯერებულობა.
- დააფასეთ თქვენი მიღწევები, თუნდაც მცირედი იყოს.
- ნეგატიურ აზრებს დაუპირისპირეთ რაციონალური მსჯელობა.
ყურადღება მიაქციეთ თქვენს შინაგან დიალოგს. თუ შეამჩნიეთ, რომ ის გაჯერებულია უგუნარო თვითწამებითა და ეჭვებით, შეეცადეთ ცნობიერად შეცვალოთ ეს ფრაზები პოზიტიურ შეხედულებებად. აპატიეთ საკუთარ თავს ძველი შეცდომები. რეტროსპექტიულ აზროვნებას შეუძლია კიდევ უფრო გაღრმავოს დაბალი თვითშეფასება. ასევე, გახსოვდეთ, რომ საკუთარი თავის დაფასება არ გამორიცხავს ცვლილებებზე მუშაობას. თქვენ იმსახურებთ სიყვარულს, პატივისცემასა და მხარდაჭერას უკვე დღეს.
თვითშეფასება ფასეული კომპონენტია მიზნების მიღწევაში და ჯანმრთელი ურთიერთობების შენარჩუნებაში. თუ მუდმივად გაქვთ დაბალი თავდაჯერებულობა, შესაძლოა გაძლიერდეს შფოთვა და დეპრესია. ასეთ დროს, თერაპიის გავლა ან ფსიქოლოგთან ვიზიტი დაგეხმარებათ უარყოფითი აზროვნების შეცვლასა და თანდათანობით საკუთარ თავში რწმენის გაზრდაში. გახსოვდეთ, ეს პროცესი მოითხოვს მზადყოფნას, მაგრამ ეტაპობრივად ხელს უწყობს სიმშვიდისა და შინაგანი სიმტკიცის მოპოვებას.
სტატიის წყარო
