25 საუკეთესო ფსიქოლოგიის წიგნი წასაკითხად 2024 წელს
ოდესმე გიცდიათ გაგერკვიათ, რა მენტალური პროცესები განსაზღვრავს ადამიანის ქმედებებს? ინტერნეტის ეპოქაში, მიუხედავად იზოლაციისა, ჩვენ მუდმივ ინფორმაციულ ნაკადში ვიმყოფებით, ვხედავთ, რას აკეთებენ სხვები, და ბუნებრივად გვიჩნდება კითხვები: “ნეტავ რატომ ვიქცევით ასე ან ასე?”
როგორც ადამიანები, ყოველთვის გვინდა უკეთ გავიგოთ ჩვენი თავი და სხვა ადამიანები. ამ პოსტში წარმოგიდგენთ 25 ფსიქოლოგიის წიგნს, რომლებიც აუცილებლად უნდა წაიკითხოთ, თუ გსურთ გაიღრმაოთ ცოდნა ადამიანის გონების შესახებ! იქნება ეს თქვენი პირველი ნაბიჯები ფსიქოლოგიაში თუ უკვე გამოცდილი ფსიქოლოგი ხართ, აქ აუცილებლად იპოვით რამეს თქვენთვის.
1. The Happiness Hypothesis: Finding Modern Truth in Ancient Wisdom by Jonathan Haidt
სოციალური ფსიქოლოგიის პროფესორი ჯონათან ჰაიდტი ამ წიგნში ძველი ფილოსოფიური მემკვიდრეობის, ანუ “დიადი იდეების”, შინაარსს თანამედროვე კვლევებით სინთეზირებს. ავტორი განიხილავს ბუდას, პლატონის, იესოსა და სხვა ისტორიული მოაზროვნეების მიერ ჩამოყალიბებულ იდეებს ბედნიერებაზე, კეთილზნეობასა და პიროვნულ რეალიზებაზე.
წიგნში ჰაიდტი აღნიშნავს, როგორ შეიძლება ეს უძველესი სიბრძნე წარიმართოს დღევანდელ ცხოვრებაში, სადაც ადამიანები კონფლიქტში ვართ სხვადასხვა ტექნოლოგიურ სიახლესთან — მაგალითად, უსასრულო სოციალური მედიის გამოყენებასთან. ავტორი გვთავაზობს საკუთარ “10 დიად იდეას” ბედნიერების შესახებ, რომლებიც ძველ სწავლებებს დროულ კონტექსტში ადაპტირებს.
2. Influence: The Psychology of Persuasion (New and Expanded) by PhD Robert B. Cialdini
1984 წელს დაწერილი ბესტსელერის განახლებული ვერსია “Influence, New and Expanded” ავტორის 35-წლიანი სამეცნიერო გამოცდილებითაა გამყარებული. რობერტ ჩალდინი საუბრობს აი, რა პრინციპები განსაზღვრავს ზეგავლენას კომუნიკაციაში და როგორ შეიძლება მათი გამოყენება ყოველდღიურ ცხოვრებაში.
წიგნი დეტალურად განიხილავს შვიდ პრინციპს — ბოლო გამოცემაში “ერთიანობა“ (Unity) ერთგვარად დამატებულია. თითოეული პრინციპი აჩვენებს, როგორ შეიძლება გავლენის მოხდენა ეთიკურ ჩარჩოებში, უპირველესად კი — როგორ არ გახდეთ სხვების მანიპულაციის მსხვერპლი.
3. Mistakes Were Made (but Not by Me) Third Edition: Why We Justify Foolish Beliefs, Bad Decisions, and Hurtful Acts by Carol Tavris
ოდესმე დაინტერესებულხართ, რატომ უარყოფენ ზოგიერთი ადამიანი ვაქცინაციას, რატომ უერთდებიან სექტებს ან რატომ იქცევიან ექსტრემისტულად? ეს წიგნი განმარტავს, როგორ ფესვიანდება აშკარად ალოგიკური გადაწყვეტილებები ფსიქოლოგიურ მექანიზმებში, როგორიცაა კოგნიტური დისონანსი, დადასტურების მიკერძოება (confirmation bias) და დადებითი უკუკავშირის ლუპები.
ერონსონი და ტავრისი გვთავაზობენ რეალურ მოვლენებზე დაფუძნებულ შემთხვევებს, რომლებიც ნათელს ხდის, როგორ იზრდება ადამიანის დამოკიდებულებები რადიკალურ საგზაოდ. ეს წიგნი განსაკუთრებით საინტერესოა მათთვის, ვისაც ფსიქოლოგიასთან ერთად პოლიტიკაც ხიბლავს.
4. Upstream: How to Solve Problems Before They Happen by Dan Heath
ხშირად გვგონია, რომ ცხოვრება მოუთმენელ რბოლას ჰგავს: უსასრულოდ ვაქრობთ “ხვანჩალად გაჩენილ ცეცხლებს” ახლად აღმოცენებულ პრობლემებთან ბრძოლაში. დენ ჰითის “Upstream” გვასწავლის, როგორ დავუსწროთ პრობლემებს და დავიცვათ თავი მაშინ, როცა ისინი ჯერ კიდევ არ გაჩენილა.
ჰითი აღწერს ფსიქოლოგიურ ძალებს, რომლებიც ხელს გვიშლიან წინასწარ მოქმედებაში. მაგალითად, “პრობლემის ბრმად ნახვა” (problem blindness) — როდესაც გარკვეული სირთულე ემორჩილება ჩვენი ცხოვრების ჩვეულ დინებას და “ნორმალურობად” გვევლინება, რის გამოც გვავიწყდება მისი გადაჭრა. ავტორი სხვადასხვა რეალური შემთხვევის მაგალითზე გვიჩვენებს, როგორ შევიცვალოთ აზროვნება, რათა აღარ დავუთმოთ ადგილი რეაქტიულ მოქმედებებს.
5. The School of Life: An Emotional Education by Alain de Botton
ბევრი ჩვენგანი წლების განმავლობაში სწავლობს სკოლაში, თუმცა საბოლოოდ მაინც გრძნობს, რომ რაღაც აკლია. იქნება ეს ცხოვრებისეული უნარები, საკუთარი თავის შეცნობა თუ პრობლემების გადაჭრის ფსიქოლოგია, ხშირად უწევთ ადამიანებს “თავიანთი გზით” ძიება.
ალენ დე ბოტონის “The School of Life” სწორედ ამ ხარვეზის შევსებას შეისწავლის. წიგნი გვეხმარება გავაცნობიეროთ, როგორ შევინარჩუნოთ პროდუქტიულობა სამსახურში, როგორ ვებრძოლოთ მარცხს, როგორ წავიყვანოთ წინ ურთიერთობები და განვივითაროთ ემოციური ინტელექტი.
6. Noise: A Flaw in Human Judgement by Daniel Kahneman, Olivier Sibony, and Cass R. Sunstein
დენიელ კაჰნემანის “Thinking, Fast and Slow” ან კას სანსტინის “Nudge” თუ წაგიკითხავთ, აქაც მსგავს თემატიკას შეხვდებით: რატომ განსხვავდება ისე ხშირად ჩვენი გადაწყვეტილებები ერთმანეთისგან, მაშინაც კი, როცა ვითარება თითქოს ერთნაირია?
“Noise” ავტორების კვლევებზე დაყრდნობით გვიჩვენებს, რომ ჩვენი სასამართლო (judgement) მეტისმეტად მგრძნობიარეა გარემო “ხმაურის” მიმართ. წიგნი მოკირკიტებულად ხსნის, საიდან მოდის ეს ხმაური, რატომ ვუშვებთ შეცდომებს და როგორ შეიძლება შევამსუბუქოთ მისი გავლენა.
7. The Lucifer Effect: Understanding How Good People Turn Evil by Philip G. Zimbardo
ფილიპ ზიმბარდოს ეს წიგნი მისი ცნობილი სტენფორდის ციხის ექსპერიმენტის პირველი დეტალური ანალიზია. 1971 წელს, ფსიქოლოგმა ზიმბარდომ წამოიწყო ექსპერიმენტი, რათა გამოეკვლია, როგორ მოქმედებს სიტუაციური ფაქტორები ადამიანების ქცევაზე. მონაწილეები განაწილდნენ “მუსაფლანეებსა” და “დარაჯებს” შორის, თუმცა ექსპერიმენტი დრამატულად ისე წარიმართა, რომ მხოლოდ 6 დღეში შეწყდა.
ამ ექსპერიმენტს დღემდე დიდი გამოხმაურება და დისკუსია მოჰყვა. “The Lucifer Effect” არა მხოლოდ იმ დეტალებს გვიზიარებს, რაც უშუალოდ მოვლენების მსვლელობისას მოხდა, არამედ გვიჩვენებს, როგორ შეიძლება “ჩვეულებრივ” ადამიანებს ჩაედინათ მორალურად საეჭვო ქმედებები. ეს წიგნი საყურადღებოა ყველასთვის, ვინც ადამიანი ფსიქიკის ღრმა შრეების გაგებას ცდილობს.
8. The Psychopath Test: A Journey Through the Madness Industry by Jon Ronson
რა განსაზღვრავს “ფსიქოპათს”? როგორ ხდება, რომ ზოგიერთი ადამიანი ერთი შეხედვით მოხერხებულად იმალება ფსიქიკური პრობლემებით დატვირთულ გარემოში, ან პირიქით, როგორ ვახერხებთ მათ ამოცნობას? ჯონ რონსონი იწყებს ერთი პიროვნების ისტორიით, რომელმაც ციხეს თავი “შეშლილობის” გამოგონებით აარიდა, და აღწერს, როგორ განსაზღვრავს სისტემა ფსიქოპათობას.
რონსონი შემდეგ მიდის იმ დასკვნამდე, რომ ფსიქოპათები ყველგან გვხვდებიან: ხელმძღვანელ პოსტზე მყოფი პირები, ბიზნეს-გურუები, პოლიტიკოსები… წიგნი სვამს ისეთ კითხვებს, როგორიცაა: ვართ კი მზად, ვისწავლოთ ფსიქოლოგია მხოლოდ იმისთვის, რომ ნაცნობებში “შეშლილები” დავიჭიროთ? “The Psychopath Test” მკითხველს აცნობს “შეშლილობის” თანამედროვე ინდუსტრიის წინააღმდეგობებსა და გამოწვევებს.
9. Games People Play: The Psychology of Human Relationships by Eric Berne
თუ გაინტერესებთ, როგორია ჩვენი ყოველდღიური სოციალური ინტერაქციების ფსიქოლოგია, ერიკ ბერნის “Games People Play” აუცილებელი საკითხავია. ბერნი წერს, რომ სოციალური “თამაშები” ყველგანაა: დომინაცია-დამორჩილების, სქესობრივი, ოჯახური, მეგობრული თუ სხვა ურთიერთობები ხშირად არაცნობიერ ფსიქოლოგიურ მექანიზმებს ეფუძნება.
ბერნი აღწერს, როგორ ვახერხებთ “სტატუსის თამაშების” წამოწყებას, როცა გვინდა მაქსიმალური პრესტიჟი, ან როგორ იყენებენ წყვილები მანიპულაციას ურთიერთობებში. მისი ანალიზი გვიჩვენებს, რომ აქტუალური კონფლიქტებისა და ურთიერთობის დინამიკის უკან, ხშირად გამიზნული თუ ქვეცნობიერი “თამაში” დგას.
10. The Body Keeps the Score: Mind, Brain and Body in the Transformation of Trauma by Bessel Van Der Kolk
ბესელ ვან დერ კოლკის “The Body Keeps the Score” ხშირად მოიხსენიება, როგორც “ტრავმის ბიბლია”. ავტორი ერთ-ერთი წამყვანი სპეციალისტია ტრავმულ სტრესში. წიგნში ის დეტალურად ხსნის, როგორ აყალიბებს ტრავმა ტვინის სტრუქტურას და მთლიანად ორგანიზმს.
ვან დერ კოლკი ერთმანეთთან აკავშირებს საკუთარ თერაპიულ გამოცდილებას, პაციენტების ნათქვამებსა და მეცნიერულ კვლევებს. ის გვთავაზობს, რომ ტრავმისგან განსაკურნებლად მხოლოდ მედიკამენტური ან ვერბალური თერაპია შეიძლება არ იყოს საკმარისი. ავტორი გვიჩვენებს, თუ როგორ შეიძლება ნეიროფიდბექის, თეატრის, მედიტაციის, თამაშისა თუ იოგას პრაქტიკამ შეავსოს ტრადიციული მკურნალობის ფორმები და დაეხმაროს ადამიანს გაათავისუფლოს საკუთარი გონება და სხეული ტრავმისგან.
11. The Comfort Book by Matt Haig
თუ ოდესმე გიგრძვნიათ, რომ უბრალოდ “თბილი ჩახუტება” გჭირდებათ, მეტ ჰეიგის “The Comfort Book” სწორედ ასეთი მხარდაჭერის წიგნია. ავტორი გვიზიარებს პირად გამოცდილებას და ემოციებს, რომლებიც რთულ სიტუაციებში გამოსადეგია.
ჰეიგი გვახსენებს, რომ ბევრი უმნიშვნელოვანესი გარღვევა ყველაზე ძნელ მომენტებში ხდება; თუმცა ჩვენც შეგვიძლია ერთმანეთისთვის დახმარების ხელი გავიწოდოთ. წიგნი გაჯერებულია მაქსიმებით, მედიტაციური ჩანახატებითა და ცნობილი ადამიანების ცხოვრების მაგალითებით, რაც მეოჯახურ სითბოს გვაგრძნობინებს.
12. The Oracle of Night: The History and Science of Dreams by Sidarta Ribeiro
რა არის ოცნება, რატომ გვესიზმრება და რა გავლენა აქვს ჩვენს ცხოვრებაზე? სიდარტა რიბეირო ამ კ კითხვებს თავბრუდამხვევ მოგზაურობაში პასუხობს—იწყებს ქვის ხანის გამოქვაბულებიდან, სადაც პირველად გამოვლინდა, როგორ ასახავდნენ ადამიანები საკუთარ ხედვებს ნახატებში.
თანამედროვე ნეირომეცნიერებაში არსებობს თეორიები, რომლებიც აჩვენებს, რომ ძილში მოხდენილი პროცესები ეხმარება მეხსიერების აღდგენასა და ტრავმის დამუშავებას. რიბეიროს სიახლე ის არის, რომ ოცნებები შეიძლება მართლაც “გამათავისუფლებელი” და “წინასწარმეტყველური” იყოს, რაც ადამიანებს ეხმარება გადასაჭრელ პრობლემებში. თუ გაგიტაცებთ ეს თემა, ეს წიგნი ნამდვილად დაგაფიქრებთ.
13. Everyday Vitality: Turning Stress into Strength by Samantha Boardman
ფსიქიატრი სამანტა ბორდმანი დარწმუნებულია, რომ ადამიანისთვის ძალზე მნიშვნელოვანია “ვიტალობა” — შეგრძნება, როცა ფიზიკურად და გონებრივად მზად ხართ ამა თუ იმ გამოწვევისთვის. ეს ქმნის ცხოვრების ხარისხსა და კეთილდღეობას.
ავტორი გვთავაზობს სტრატეგიებს, როგორ განვავითაროთ ყოველდღიური ვიტალობა, იმის ნაცვლად, რომ მხოლოდ პრობლემების გაჩენისას გავაქტიურდეთ. ბორდმანი სამ მთავარ მიმართულებას უსვამს ხაზს: სხვებთან სიტუაციური დაკავშირება, გამოწვევებზე შეგნებული წასვლა და რაღაც ფართო მიზნისთვის მოქმედება. ეს სამივე ხელს უწყობს ჩვენს ზრდას, განურჩევლად ასაკისა.
14. Survival of the Friendliest: Understanding Our Origins and Rediscovering Our Common Humanity by Brian Hare and Vanessa Woods
რატომ გახდა ადამიანი ასეთი წარმატებული ბიოლოგიური სახეობა? ბევრი ფიქრობს, რომ ამის მიზეზია ჩვენი ძალა, ჭკუა ან ინოვაციური ბუნება. ბრაიან ჰეირი და ვანესა ვუდსი კი მიიჩნევენ, რომ სულ სხვა ფაქტორია გადამწყვეტი — “მეგობრობა” და პოზიტიური კომუნიკაცია.
ავტორები გვაცნობენ “თვით-ტომისევას” (self-domestication) თეორიას, რომლის მიხედვითაც ადამიანები ინსტინქტურად ვემსახურებით ურთიერთკოორდინაციას, რაც საშუალებას გვაძლევს ერთმანეთს დავეხმაროთ და ავაგოთ დიდი კულტურული თუ ტექნიკური მიღწევები. თუმცა, ეს მეგობრულობა შეიძლება იქცეს “ბუმერანგად”, როცა ჩვენი დაცვითი ინსტინქტი უარყოფით რეაქციად იქცევა იმათ მიმართ, ვინც “საფრთხედ” გვეჩვენება.
15. Blink: The Power of Thinking Without Thinking by Malcolm Gladwell
მელკოლმ გლადველი თავის წიგნში “Blink” განმარტავს, როგორ ვიღებთ სწრაფ გადაწყვეტილებებს, რა მნიშვნელობა აქვს “ინსტინქტს” და რატომ ზოგჯერ გვღალატობს ის. ავტორი შეისწავლის, რატომ ზოგს უმუშავებს გონება ელვის სისწრაფით — მაგალითად, როგორ ხვდება ხელოვნების ექსპერტი საეჭვო ქანდაკებას ერთი შეხედვით, ან როგორ განსაზღვრავს ფსიქოლოგი წყვილის მომავალს წამებში.
გლადველი “თითქმის-მყისიერ ანალიზს”, ან “thin-slicing”-ს, უწოდებს ამ უნარს. ესაა უნარი, სიტუაციიდან უმოკლეს დროში, შესაძლოა სულ რამდენიმეdetალით, შევქმნათ სწორი დასკვნა. ავტორი გვარწმუნებს, რომ “thin-slicing” მთავარი განმასხვავებელია კარგი და ცუდი გადაწყვეტილებისგან. შეგვიძლია კი მისი შესწავლა?
16. The Paradox of Choice: Why More Is Less by Barry Schwartz
დაგმართნიათ, რომ სამოსის საყიდლად მისულს არჩევანის სიჭარბემ დაგაბნიოთ? ან სწრაფად დაგეკარგოთ სურვილი რამე შეგერჩიათ, როცა მსგავსის უამრავი ვარიანტი გაჩნდება? ბარი შვარცის “არჩევანის პარადოქსი” განიხილავს, როგორ გვიქმნის ჭარბი არჩევანი ინფორმაციულ გადატვირთვასა და სტრესს.
შვარცი არ უარყოფს, რომ თავისუფალი არჩევანი კარგია, თუმცა ამტკიცებს, რომ როცა არჩევანი ზედმეტად დიდია, შფოთვა იზრდება. ავტორი ხსნის, რა ფსიქოლოგიური მექანიზმების ფონზე ვითარდება ეს სტრესი და როგორ შეიძლება გავამარტივოთ ცხოვრება, რათა საკუთარი ბედნიერება არ ჩავყოთ ზედმეტ გადაწყვეტილებებში.
17. Explaining Humans: What Science Can Teach Us about Life, Love and Relationships by Camilla Pang
ქამილა პენგის ეს წიგნი ერთგვარი “ინსტრუქციაა” ადამიანთა ქცევის შესახებ. ავტორს ASD (აუტიზმის სპექტრის დარღვევა) და ADHD (ყურადღების დეფიციტის ჰიპერაქტიურობა) ბავშვობიდან diagnostეურეს, ამიტომ ყოველთვის ეძებდა სახელმძღვანელოს იმისთვის, რომ უკეთ გაეგო, როგორ ინტერაქციაში არიან ადამიანები.
რადგან მსგავსი სახელმძღვანელო არსად ნახა, თავად შექმნა. “Explaining Humans” აგებულია თანამედროვე სამეცნიერო კვლევებსა და ქამილას პირად გამოცდილებაზე. აქ გაიგებთ, როგორ მუშაობს სოციალური წეს-ჩვეულებები, ემოციები, ქიმიური პროცესები ჩვენს ტვინში, რათა უკეთ გავიგოთ ერთმანეთი.
18. Rationality: What It Is, Why It Seems Scarce, Why It Matters by Steven Pinker
რას ნიშნავს “რაციონალობა”? მარტივად, ეს წიგნი გიხსნით, რატომ გვევლინება ზოგჯერ ადამიანი თავისივე წინააღმდეგ, მაშინ როცა, სავარაუდოდ, საკმაოდ რაციონალურები უნდა ვიყოთ. სტივენ პინკერი უარყოფს გავრცელებულ აზრს, რომ ეროვნული მიღწევები მხოლოდ ირაციონალური ბედისკენ მიდის — მისთვის ადამიანს ნამდვილად შეუძლია რაციონალურად აზროვნება, თუნდაც ხშირად დაბრკოლდნენ.
რატომ მაინცდა მაინც ახლა, თავის ნახლებად “ტექნოლოგიურ დრომ”, ადამიანები ხშირად აბსურდულ შეხედულებებს იზიარებენ? პინკერი ფიქრობს, რომ ჩვენი ტვინი ჯერ კიდევ “დაბალტექნოლოგიურ” გარემოშია განვითარებული და ნაკლებად ვიყენებთ ლოგიკის, კრიტიკული აზროვნებისა და სტატისტიკის სათანადო ხელსაწყოებს. ავტორი გვიხსნის, როგორ ვიმუშავოთ უკეთესად იმ რესურსებით, რომლებიც მეცნიერებამ უკვე მოგვცა.
19. Rapport: The Four Ways to Read People by Emily and Laurence Alison
ვინ არ შეხვედრია “რთულ ადამიანს” ყოველდღიურ ცხოვრებაში? მაგრამ ემისა და ლოურენს ალისონებისთვის “რთული ადამიანები” შესაძლოა იყვნენ კრიმინალები ან ტერორისტები, რადგან ისინი უსაფრთხოების სამსახურებსა და პოლიციას ასწავლიან, როგორ interrogეგიონს აწარმოონ.
30-წლიანი გამოცდილებით, ავტორებმა დააფიქსირეს, რომ ადამიანებთან ურთიერთობა ყოველთვის ერთ-ერთ გამოკვეთილ ტიპს განეკუთვნება: Control (ლომი), Capitulate (თაგვი), Confront (ტირანოზავრი) ან Co-operate (მაიმუნი). “Rapport” აგვიხსნის, როგორ გამოვიყენოთ ეს მოდელი, რათა კომუნიკაციისას უკეთ გავიაზროთ, ვინ დგას წინაშე და როგორ ვუპასუხოთ.
20. Authentic Happiness: Using the New Positive Psychology to Realise Your Potential for Lasting Fulfilment by Martin E. P. Seligman
რატომაა, რომ ზოგიერთ ადამიანს რთულ დროსაც კი შეუძლია პოზიტიური განწყობის შენარჩუნება, ზოგიერთი კი უმნიშვნელო სირთულეშიც სრულად იზრდება დისკომფორტში? მარტინ სელიგმანი თვლის, რომ ამაში მნიშვნელოვან როლს თამაშობს ჩვენი ძლიერი მხარეების აღმოჩენა და მათზე ორიენტირება.
“Authentic Happiness”-ში სელიგმანი დეტალურად ახსნის, როგორ ვიპოვოთ საკუთარ თავში “ხელმოსაჭიდი” ღირებულებები, როგორ გავიაზროთ ბედნიერების როლი ჩვენს ცხოვრებაში და როგორ შევინარჩუნოთ ხანგრძლივი კმაყოფილება. ავტორი გვთავაზობს სავარჯიშოებს, რომელთა მეშვეობითაც შეგვიძლია ეს შესაძლებლობები განვავითაროთ.
21. Emotional Intelligence: Why It Can Matter More Than IQ by Daniel Goleman
ბავშვობიდანვე გვესმის, რომ მაღალი IQ ძალიან მნიშვნელოვანია, მაგრამ ბევრი აკვირდება, რომ ქვედა IQ-ს მქონე ადამიანებიც აღწევენ დიდ წარმატებას. დენიელ გოლემანი განმარტავს, რომ ეს იმიტომ ხდება, რომ არსებობენ კიდევ “ემოციური ინტელექტის” (EQ) უნარები: თვითცნობიერება, თვითრეგულირება, ემპათია და სხვ.
წიგნი აჩვენებს, რატომაა EQ ხშირად უფრო მნიშვნელოვანი სფეროებში, როგორიცაა ურთიერთობები, სამსახური, მენტალური ჯანმრთელობა. გოლემანი გვარწმუნებს, რომ EQ-ს განმტკიცება ნებისმიერ ასაკშია შესაძლებელი, რაც დაგვეხმარება უკეთ ვიაზროთ ჩვენი თავი და გარემო.
22. The Psychology of Pandemics: Preparing for the Next Global Outbreak of Infectious Disease by Steven Taylor
ეს წიგნი 2019 წლის ბოლოს გამოიცა, COVID-19-ის დაწყებამდე. სტივენ ტეილორი მიუთითებდა, რომ ფსიქოლოგიური ფაქტორების გათვალისწინება სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია პანდემიასთან ბრძოლაში: ვაქცინაციაზე უარის თქმა, შფოთვა ინფიცირების შესახებ, არასათანადო ქცევები ან სხვისი დადანაშაულება ხშირად ეფუძნება არა მხოლოდ საინფორმაციო, არამედ ფსიქოლოგიურ საშუალებებსაც.
ავტორი მიმოიხილავს, რა წინასწარი გამოცდილება გვაქვს მსგავსი პანდემიური მოვლენებისას – შველის თუ აფერხებს რა სახის ქცევა საზოგადოების კეთილდღეობას, როგორი რეაქცია გვაქვს სოციალური იზოლაციის მიმართ და როგორ ვუმკლავდებით შფოთს თუ დანაკარგს. ტეილორი გვაჩვენებს, რომ ისტორია განმეორებადია, თუ მანკიერებანი დროულად არ გამოვასწორეთ.
23. Human Givens: A New Approach to Emotional Health and Clear Thinking by Joe Griffin and Ivan Tyrrell
“Human Givens” ერთგვარი სახელმძღვანელოა ემოციური და ფსიქოლოგიური ჯანმრთელობის ასამაღლებლად. ავტორები ჯო გრიფინი და აივან ტირელი გვაცნობენ თეორიას, რომლის მიხედვითაც ჩვენ ყველანი ვიბადებით მოვლენების აღქმის ერთგვარი “ყოველთვის მოცემული” შაბლონებით (“givens”).
ამ შაბლონების Essentials არის ფიზიკური და ემოციური მოთხოვნილებები, რომელთა უზრუნველყოფაც აუცილებელია ჩვენი კეთილდღეობისთვის. გრიფინი და ტირელი დეტალურად აღწერენ, როგორ გავაცნობიეროთ ეს საჭიროებები, როგორ დავაკმაყოფილოთ ისინი ჯანსაღად და როგორ შევამსუბუქოთ შფოთვა თუ სხვა ნეგატიური განცდები, რომლებიც თანამედროვე სამყაროში იმატებს.
24. Obedience to Authority: An Experimental View by Stanley Milgram
სტენლი მილგრამის ეს კლასიკური ნაშრომი 1960-იან წლებში ჩატარებულ ცნობილ ექსპერიმენტებს ეხება, რომელსაც ხშირად მოიხსენიებენ, როცა ლაპარაკია ავტორიტეტზე დამორჩილებაზე. მილგრამს სურდა, აეხსნა მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ გახშირებული კითხვები: როგორ ახერხებენ ადამიანები “უბრალო დავალებად” აღიქვან ანტიმორალური ქმედებები?
ექსპერიმენტში მოხალისეებს ეთხოვებოდათ, მიეცათ მეორე პირისთვის დენით დარტყმა (ვირტუალურად), რათა შემოწმებულიყო, სადამდე გაყვებოდა ადამიანი ინსტრუქციებს, თუ იცოდა, რომ ეს შესაძლოა შემაშფოთებელი ან მავნებელი ყოფილიყო. მიუხედავად დებატებისა, ეს კვლევა გარდამტეხი იყო სოციალური ფსიქოლოგიისთვის, ხოლო “Obedience to Authority” გვაძლევს ავტორის პერსონალურ გამოცდილებასა და ანალიზს.
25. Consciousness and the Social Brain by Michael S. A. Graziano
როგორ ვხსნით ცნობიერებას? რა ქმნის ადამიანის გონებრივ ცნობიერებასა და თვითშეცნობას? მაიკლ გრაზიანო გვთავაზობს შთამბეჭდავ თეორიას, რომლის მიხედვითაც ადამიანურ ტვინს განვითარდა რთული სისტემა, რომელიც საჭიროა სოციალური ურთიერთგაგებისთვის — სხვების გრძნობებისა და აზრების შეცნობისთვის, ხოლო ეს მექანიზმი საშუალებას გვაძლევს თვითონ ჩვენც გავაცნობიეროთ საკუთარი თავი.
გრაზიანო ამბობს, რომ ცნობიერება არის ფიზიკური ფენომენი, მკაფიო მონაცემების დამუშავების შედეგი, რომელიც შრეებად გვანახვებს ჩვენს შესაძლო განცდებს. ბევრი თვლის, რომ ასეთი “ფიზიკური რედუქცია” შეიძლება ზედმეტად ამარტივებდეს ცნობიერების საიდუმლოს, მაგრამ თავად შეხედულება ძალიან დამაინტრიგებელია. წიგნი მკითხველს სთავაზობს მზარდი ნევროფსიქოლოგიური კვლევების ანალიზს.
სტატიის წყარო
