დეპრესია გავრცელებული და მძიმე ფსიქიკური დარღვევა, რომელიც უარყოფითად მოქმედებს თქვენს შეგრძნებაზე, აზროვნებაზე, მოქმედებასა და სამყაროს აღქმაზე. 2023 წლის ეროვნული კვლევის თანახმად, თითქმის ყოველი 10 ზრდასრულიდან (29%) ერთხელ მაინც დაუსვეს დეპრესიის დიაგნოზი თავის ცხოვრებაში, ხოლო დაახლოებით 18% ამჟამად განიცდის დეპრესიას. ქალებს უფრო ხშირად აღენიშნებათ დეპრესია, ვიდრე მამაკაცებს, ხოლო ახალგაზრდულ ჯგუფებში დეპრესიის ალბათობა უფრო მაღალია, ვიდრე ხანდაზმულებში. მიუხედავად იმისა, რომ დეპრესია შეიძლება წარმოიქმნას ნებისმიერ დროსა და ასაკში, საშუალოდ პირველად გვხვდება გვიან თინეიჯერულ ასაკსა და 20-იან წლებამდე.
დეპრესიის სიმპტომები შეიძლება იყოს მსუბუქი ან მძიმე და განსხვავებულად გამოიხატებოდეს სხვადასხვა ადამიანში. ეს სიმპტომები შეიძლება მოიცავდეს:
- მოწყენილობის, გაღიზიანების, სიცარიელისა ან უიმედობის განცდა.
- ინტერესის ან სიამოვნების დაკარგვა აქამდე სასიამოვნო საქმიანობების მიმართ.
- მნიშვნელოვანი ცვლილება მადასა და/ან წონაში (ჭამთ ბევრად მეტს ან ნაკლებს ჩვეული რაოდენობისგან განსხვავებით).
- ძილის დარღვევა — ზედმეტად ცოტა ან მეტისმეტად დიდი დროის ძილი.
- ენერგიის ნაკლებობა ან გადაჭარბებული დაღლილობა.
- ფიზიკური აქტივობის მკვეთრი ზრდა (ვერ ისვენებთ ადგილზე) ან შენელებული მოძრაობები და საუბარი, შესამჩნევი სხვა ადამიანებისთვის.
- უიმედობის ან ზედმეტი დანაშაულის გრძნობა.
- კონცენტრაციის ან აზრის ორგანიზების სირთულეები, მეხსიერების დაქვეითება, მცირე გადაწყვეტილებების მიღებაც კი გართულებული.
- სიკვდილზე ფიქრი, თვითმკვლელობის იდეა ან თვითმკვლელობის მცდელობა.
აბსოლუტურად ჩვეულებრივია, ზოგჯერ შევიგრძნოთ სევდა ან „დაქვეითებული“ განწყობა; ეს ადამიანის ცხოვრების ნაწილია. თუმცა, დეპრესიის დიაგნოზის დასმისთვის საჭიროა ზემოთ ჩამოთვლილი სიმპტომები შეიმჩნეოდეს თითქმის ყოველდღე, უმეტესად დღის განმავლობაში, ორზე მეტი კვირის მანძილზე, თანაც რომ შეიძინოს გავლენა ყოველდღიური ფუნქციონირებაზე (მაგალითად, სწავლაზე, სამსახურზე, ურთიერთობებზე, ჰობს). საბედნიეროდ, დეპრესიის მკურნალობა შესაძლებელია და მისი მართვა ეფექტურია.
დეპრესიის რისკფაქტორები
დეპრესია შეიძლება ჩამოყალიბდეს ნებისმიერ ადამიანში — მათშიც კი, ვისაც თითქოს ყველაფერი კარგად აქვს. არსებობს რამდენიმე ფაქტორი, რომელიც გარკვეულ როლს თამაშობს დეპრესიის განვითარებაში:
- ბიოქიმიური: ტვინში ქიმიური ბალანსის დარღვევა (მაგალითად, სეროტონინის, დოფამინისა და ნორადრენალინის დონის ცვლილება) შეიძლება გავლენას ახდენდეს დეპრესიის სიმპტომებზე.
- გენეტიკური: დეპრესია ოჯახურ ხაზზე შეიძლება გადაეცეს. მაგალითად, თუ ერთ-ერთ იდენტურ ტყუპს აქვს დეპრესია, მეორესაც 70%-ით აქვს ალბათობა, განუვითარდეს იგივე დარღვევა.
- პიროვნული: ადამიანები, რომლებსაც დაბალი თვითშეფასება აქვთ, რომლებიც ადვილად სტრესდებიან ან გადაჭარბებულად პესიმისტები არიან, უფრო დიდ რისკს წარმოადგენენ დეპრესიის განვითარებისთვის.
- გარემო: ხანგრძლივი ზეწოლა ძალადობისგან, უგულებელყოფისგან, შეურაცხყოფისგან ან სიღარიბისგან შეიძლება დეპრესიის საფრთხეს გაზარდოს.
როგორ გვიხვდება დეპრესია
დეპრესია ერთ-ერთი ყველაზე მკურნალობადი ფსიქიკური დარღვევაა. სტატისტიკის მიხედვით, დეპრესიით დაავადებულთა 70%-დან 90%-მდე დადებითად რეაგირებს მკურნალობაზე.
დეპრესიის დიაგნოსტირებისთვის, ჯანდაცვის პროფესიონალი ატარებს საფუძვლიან ანამნეზს, რომელიც მოიცავს პირთან ინტერვიუს მისი სიმპტომების, პირადი, სამედიცინო და ოჯახური ისტორიის შესახებ. აუცილებელია ფიზიკური გასინჯვაც, რადგან ზოგიერთი სამედიცინო მდგომარეობა (როგორიცაა ჰორმონალური დარღვევა, ვიტამინური დეფიციტი, ნევროლოგიური პრობლემები და ალკოჰოლის ან ნარკოტიკის მოხმარება) შეიძლება ჰგავდეს დეპრესიას. შესაძლებელი არის ლაბორატორიული და ვიზუალური გამოკვლევებიც. მიღებული მონაცემების გათვალისწინებით, ექიმი აძლევს დიაგნოზს და ადგენს ინდივიდუალურ მკურნალობის გეგმას.
მედიკამენტოზური მკურნალობა
ტვინის ქიმია შეიძლება მნიშვნელოვან როლს თამაშობდეს დეპრესიის ენერგიზატიურ განვითარებასა და მკურნალობაში. ამიტომ ხშირად გამოიყენება ანტიდეპრესანტები. ეს მედიკამენტები არ არიან დამამშვიდებლები ან “ტონუსის ამამაღლებლები”, არც დამოკიდებულებას იწვევს.
ანტიდეპრესანტებით მკურნალობის პირველ ორ კვირაში შეიძლება მოხდეს სიმპტომების ნაწილობრივი გაუმჯობესება, ხოლო სრული ეფექტის მისაღებად ხშირად საჭიროა ორი-სამი თვე. თუ რამდენიმე კვირის შემდეგ გაუმჯობესება არ შეინიშნება, ექიმი შეიძლება შეცვალოს დოზა, დაამატოს ან შეცვალოს მედიკამენტი. ზოგ შემთხვევაში შეიძლება დაემატოს სხვა ტიპის ფსიქიატრიული პრეპარატებიც. მნიშვნელოვანია, ექიმს შეატყობინოთ, თუ გაქვთ გვერდითი მოვლენები ან სხვა შეშფოთება.
ფსიქიატრები, როგორც წესი, ურჩევენ, რომ პაციენტმა განაგრძოს ანტიდეპრესანტების მიღება სიმპტომების გაუმჯობესებიდან მინიმუმ ექვსი თვის განმავლობაში. ვინაიდან ზოგიერთი ადამიანისთვის, ვინაიდან ჰქონდათ დეპრესიის მრავალი ეპიზოდი ან ოჯახის წევრს აღენიშნება მსგავსი ისტორია, რეკომენდებულია უფრო გახანგრძლივებული მკურნალობა, რათა მომავალში ეპიზოდების რისკი შეამცირონ.
ფსიქოთერაპია
ფსიქოთერაპია, ანუ “საუბრის თერაპია”, ხშირად გამოიყენება ანტიდეპრესანტებთან ერთად. კოგნიტურ-ბიჰევიორალური თერაპია (CBT) ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ფორმაა, რომელიც მიმართულია უსურველი აზროვნების შაბლონების შეცვლაზე, რათა პაციენტმა უფრო პროაქტიული რეაგირება მოგვცეს ცხოვრების გამოწვევებზე.
ფსიქოთერაპია შეიძლება მოიცავდეს ინდივიდუალურ სესიებს ან ოჯახის/წყვილის თერაპიას, რათა უკეთ იქნეს
თვითგანვითარება ურთიერთობებში არსებული სირთულეები. ჯგუფური თერაპია აერთიანებს ადამიანებს, რომელთა მსგავსი პრობლემები აქვთ, რაც ურთიერთდახმარების შესაძლებლობას იძლევა.
დეპრესიის სიმძიმიდან გამომდინარე, ფსიქოთერაპია შეიძლება გაგრძელდეს რამდენიმე კვირიდან უფრო ხანგრძლივ პერიოდში. მნიშვნელოვანი წინსვლას ხშირად 10-დან 15 სესიამდე ვხედავთ.
ელექტროკონვულსიური თერაპია (ECT)
ECT არის სამედიცინო პროცედურა, რომელიც, როგორც წესი, გამოიყენება მძიმე დეპრესიისას, როდესაც სხვა მკურნალობას არ გამოუვლინებია სათანადო ეფექტი. ECT 1940-იანი წლებიდან გამოიყენება, თუმცა მეთოდიკა მეტად დაიხვეწა. პროცედურა ტარდება ანესთეზიის ქვეშ, ტვინს მიეწოდება მცირე ელექტრული იმპულსი, რაც იწვევს ხანმოკლე კრუნჩხვას. პაციენტი ECT-ს ჩვეულებრივ იტარებს კვირაში ორიდან სამჯერ, ჯამში 6-დან 12-მდე სესიას. პროცედურას წარმართავს სპეციალისტთა გუნდი, მათ შორის ფსიქიატრი, ანესთეზიოლოგი და სხვა.
თვითდახმარება და გამკლავება
არსებობს რამდენიმე გზა, რომელიც ხელს უწყობს დეპრესიის სიმპტომების შემცირებას. ბევრი ადამიანისთვის რეგულარული ფიზიკური აქტივობა აუმჯობესებს განწყობას. საკმარისი ხარისხიანი ძილი,
თვითგანვითარება და ალკოჰოლისგან თავის არიდება (რადგან ალკოჰოლი დეპრესანტია) ასევე ხელს უწყობს სიმპტომების შემსუბუქებას.
დეპრესია რეალური დაავადებაა და შესაძლებელია მისი მკურნალობა. სწორ დიაგნოზთან და შესაბამის მკურნალობასთან ერთად, ადამიანების უმეტესობა ახერხებს მდგომარეობის გაუმჯობესებას. თუ თქვენ ან თქვენს ახლობლებს აღგენიშნებათ დეპრესიის სიმპტომები, პირველ რიგში მიმართეთ ოჯახის ექიმს ან ფსიქიატრს, იზრუნეთ საფუძვლიან შეფასებაზე.
დაკავშირებული მდგომარეობები
დეპრესიასთან დაკავშირებული რამდენიმე მდგომარეობა მოიცავს: პერინატალურ დეპრესიას (ადრე „პოსტმშობიარობის დეპრესია“), სეზონურ დეპრესიას (ასევე ცნობილია როგორც სეზონური აფექტური აშლილობა), ბიპოლარულ აშლილობებს, მდგრად დეპრესიულ აშლილობას, პრემენსტრუალურ დისფორიულ აშლილობას და დისრურპტიული განწყობის რეგულაციის აშლილობას.
დეპრესია განსხვავდება სევდის ან გლოვისგან
ძვირფასი ადამიანების დაკარგვა, სამსახურის შეწყვეტა ან ურთიერთობის დასასრული მძიმე გამოცდილებაა. ბუნებრივია, რომ ასეთ კრებულებში სევდა ან გლოვის გრძნობა წარმოიქმნას, რასაც ზოგჯერ “დეპრესიას” უწოდებენ.
თუმცა, სევდა არ უდრის დეპრესიას. გლოვა ბუნებრივი პროცესია, რომელიც შეიძლება ჰგავდეს დეპრესიას, მაგრამ არსებობს მნიშვნელოვან განსხვავებები:
- გლოვისას, მტკივნეული გრძნობები ზოგჯერ ერთმანეთში ერევა დადებით მოგონებებთან. დეპრესიაში, განწყობა და ინტერესი უმეტესად ორი კვირის განმავლობაში იგივე დონეზე დაქვეითებულია.
- გლოვისას, თვითშეფასება შენარჩუნებულია; დეპრესიაში კი ხშირია უსარგებლობისა და თვითგვემის განცდა.
- გლოვაში, სიკვდილზე ფიქრი შეიძლება უკავშირდებოდეს გარდაცვლილთან „შეერთების“ სურვილს. დეპრესიაში, ფიქრები ხშირად მიმართულია სიცოცხლის დასრულებისკენ თვითგვემისა და უიმედობის გამო.
გლოვა და დეპრესია შეიძლება ერთდროულადაც განვითარდეს. ასეთ შემთხვევაში გლოვა უფრო ძლიერი და ხანგრძლივია, ვიდრე დეპრესიის გარეშე. მათი გარჩევა მნიშვნელოვანია, რათა ადეკვატური დახმარება ან მკურნალობა მიიღოთ.
სტატიის წყარო წყარო
