რა არის ანტიდეპრესანტები?
ანტიდეპრესანტები არის რეცეპტული მედიკამენტები, რომლებიც გამოიყენება დეპრესიის სამკურნალოდ. სპეციალისტები ასევე ნიშნავენ მათ სხვა მდგომარეობებისთვის, როგორიცაა შფოთვა და ობსესურ-კომპულსიური აშლილობა. ხასიათობს რამდენიმე სხვადასხვა ტიპი; თქვენ და თქვენი ჯანმრთელობის მომსახურების მიმწოდებელი ერთად გადაწყვეტთ, რომელი იქნება თქვენთვის საუკეთესო.
დეპრესია არის განწყობის აშლილობა, რომელიც იწვევს უიმედობისა და ინტერესის დანაკარგის ხანგრძლივ შეგრძნებას, მათ შორის იმ აქტივობების მიმართ, რომლებშიც ადრე სიამოვნებას იღებდით. ასევე შეიძლება მოჰყვეს აზროვნებისა და მეხსიერების დამუხრუჭება, მოტივაციის ნაკლებობა, კვებისა და ძილის დარღვევები.
დეპრესიულ აშლილობებს შორის გავრცელებულია:
- კლინიკური დეპრესია (მთავარი დეპრესიული აშლილობა)
- ბიპოლარული დეპრესია
- პერსისტენტული დეპრესიული აშლილობა (PDD)
- წინამენსტრუალური დისფორიული აშლილობა (PMDD)
- ატიპიკური დეპრესია
- სეზონური დეპრესია (სეზონური აფექტური აშლილობა)
ანტიდეპრესანტები დეპრესიის მკურნალობის ერთ-ერთი ხაზია. ისინი ამსუბუქებენ დეპრესიის სიმპტომებს, თუმცა აუცილებელი არ არის, რომ უპასუხონ მისი გამომწვევი მიზეზებს. სწორედ ამიტომ ხშირად გამოიყენება ფსიქოთერაპიაც (所谓 „საუბრის თერაპია“) წამალთან ერთად.
პირველი ანტიდეპრესანტები შეიქმნა 1950-იან წლებში. მას შემდეგ, მკვლევრებმა შეიმუშავეს მედიკამენტების რამდენიმე ტიპი. დღეს ანტიდეპრესანტები შეერთებულ შტატებში ერთ-ერთი ყველაზე ხშირად დანიშნული მედიკამენტია.
რომელი მდგომარეობების სამკურნალოდ გამოიყენება ანტიდეპრესანტები?
აშშ-ის სურსათისა და წამლების ადმინისტრაციამ (FDA) დაამტკიცა ანტიდეპრესანტების გამოყენება შემდეგი მდგომარეობების დროს:
- კლინიკური დეპრესია და სხვა დეპრესიული აშლილობები (ანტიდეპრესანტების ყველაზე ხშირი დანიშნულება)
- ბიპოლარული დეპრესია
- ბულიმია
- გენერალიზებული შფოთვითი აშლილობა (GAD)
- ობსესურ-კომპულსიური აშლილობა (OCD)
- პანიკური აშლილობა
- პოსტტრავმული სტრესული აშლილობა (PTSD)
- სოციალური შფოთვის აშლილობა (სოციალური ფობია)
გარდა ამისა, ექიმები ზოგჯერ ნიშნავენ ანტიდეპრესანტებს სხვა პრობლემებისთვის (所谓 “ოფლებელ” ანუ FDA-სგან დაუმტკიცებელი გამოყენება), როგორიცაა ქრონიკული ტკივილი, უძილობა და შაკიკის პროფილაქტიკა (ზოგიერთი ტრიციკლური ანტიდეპრესანტი).
რაიმე ტიპის ანტიდეპრესანტები არსებობს?
არსებობს ანტიდეპრესანტების რამდენიმე კლასი, მათ შორის:
- შერჩევითი სეროტონინის რეაპტეიკის ინჰიბიტორები (SSRIs) – ყველაზე უფრო გავრცელებული ტიპი
- სეროტონინის/ნორადრენალინის რეაპტეიკის ინჰიბიტორები (SNRIs)
- ტრიციკლური ანტიდეპრესანტები (TCAs) – ძველი თაობის პრეპარატები, რომლებიც ხშირად გამოიყენება მკურნალობაზე რეზისტენტული დეპრესიისა და შფოთვის დროს, მეტისმეტი გვერდითი ეფექტების გამო
- ატიპური ანტიდეპრესანტები
- სეროტონინის მოდულატორები
- მონოამინოქსიდაზის ინჰიბიტორები (MAOIs) – ყველაზე ძველი ანტიდეპრესანტები, რომლებიც ინიშნება რთულ შემთხვევებში; მოითხოვს დიეტურ შეზღუდვებს, რომ არ გამოიწვიოს ჰიპერტონიული რეაქციები ტირამინთან ურთიერთქმედების გამო
- N-მეთილ-D-ასპარტატის (NMDA) ანტაგონისტები
ყოველ ამ კლასში სხვადასხვა სახის მედიკამენტებია წარმოდგენილი.
რამდენად ხშირად გამოიყენება ანტიდეპრესანტები?
ანტიდეპრესანტები ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული რეცეპტული მედიკამენტია. შეერთებულ შტატებში ათიდან ერთზე მეტი ადამიანი ღებულობს მათ. მათი გამოყენება იზრდება მთელ მსოფლიოში.
რომელია ყველაზე ხშირი ტიპის ანტიდეპრესანტი?
ყველაზე ხშირად ინიშნება შერჩევითი სეროტონინის რეაპტეიკის ინჰიბიტორები (SSRIs), რომელთაგან ფლუოქსეტინი (Prozac®) ალბათ ყველაზე ცნობილია.
პროცედურის დეტალები
როგორ მოქმედებს ანტიდეპრესანტები?
ზოგადობით, ანტიდეპრესანტები ცვლიან ტვინის ქიმიურ პროცესებს (ნეირომედიატორების – სეროტონინის, ნორადრენალინის და ზოგჯერ დოფამინის) გამოყენების წესს, რაც განწყობისა და ქცევის რეგულირებას აუმჯობესებს. თითოეული კლასი სხვადასხვა მექანიზმით ახდენს ამ ცვლილებას.
კვლევებით ასევე დადასტურდა, რომ ანტიდეპრესანტები ხელს უწყობენ ნეიროპლასტიურობას – ტვინის უნარს შეცვალოს თავისი სტრუქტურა ნეირონებს შორის კავშირების გაძლიერებით ან შესუსტებით.
როგორ უნდა მივიღოთ ანტიდეპრესანტები?
ანტიდეპრესანტები, როგორც წესი, წარმოებულია ტაბლეტების სახით, რომლებიც წყლით ან სხვა სითხით უნდა გადაიყლაპოს. პირველ ეტაპზე ექიმი ხშირად ნიშნავს ყველაზე დაბალ ეფექტურ დოზას, შემდეგ კი, საჭიროების მიხედვით, არეგულირებს.
გაცნობიერებული უნდა გქონდეთ, რომ შესაძლოა რამდენიმე კვირა გავიდეს, სანამ სიმპტომების გაუმჯობესებას შეამჩნევთ.
ჩვეულებრივ, მკურნალობა გრძელდება მინიმუმ ექვსი თვე მას შემდეგ, რაც თავს უკეთ იგრძნობთ. თუ დეპრესია ხელმეორედ იჩენს თავს, ქრონიკულია ან მძიმე ფორმისაა, ექიმმა შეიძლება გირჩიოთ წამლის ხანგრძლივი მიღება.
რისკები / სარგებელი
რამდენად ეფექტურია ანტიდეპრესანტები?
ანტიდეპრესანტები ყველაზე ეფექტურ მედიკამენტებს შორისაა დეპრესიის სიმპტომების სამკურნალოდ. თუმცა, როგორც სხვა მრავალი წამალი, ზოგს უფრო მეტად ეხმარება, ზოგს – ნაკლებად.
კვლევების მიხედვით, ანტიდეპრესანტების სარგებელი დამოკიდებულია დეპრესიის სიმძიმეზე – რაც უფრო მძიმეა დეპრესია, მით უფრო შესამჩნევია პრეპარატის დადებითი ეფექტი. ისინი, ძირითადად, ზომიერ, მძიმე და ქრონიკულ დეპრესიაშია ეფექტური. მსუბუქი ფორმის დეპრესიაში, ხშირად, ნაკლებად ან საერთოდ არ რეაგირებს.
გაითვალისწინეთ, რომ ფსიქოთერაპიაც მნიშვნელოვანია დეპრესიის მკურნალობაში. უმეტესად, ფსიქოთერაპიისა და ანტიდეპრესანტის კომბინაცია განაპირობებს სიმპტომების მაქსიმალურ გაუმჯობესებას.
რა გვერდითი მოვლენები შეიძლება მოჰყვეს ანტიდეპრესანტებს?
ყოველ კლასსა და ბრენდს განსხვავებული გვერდითი ეფექტები შეიძლება ჰქონდეს. აუცილებელია, ექიმს ან ფარმაცევტს ჰკითხოთ დანიშნული პრეპარატის კონკრეტული შესაძლო გვერდითი ეფექტების შესახებ.
ზოგადად, ხშირად გვხვდება:
- კუჭის გაღიზიანება
- თავის ტკივილი
- დაღლილობა ან ძილიანობა
- სექსუალური დისფუნქცია
ბევრი გვერდითი მოვლენა მსუბუქია და დროთა განმავლობაში ქრება. თუ ვერ იტანთ გვერდით ეფექტებს, მიმართეთ ექიმს: შესაძლოა დოზის ცვლილება ან სხვა მედიკამენტზე გადასვლა გახდეს საჭირო.
მართლა იწვევს თუ არა ანტიდეპრესანტები წონაში მომატებას?
ზოგი ანტიდეპრესანტი შეიძლება დაკავშირებული იყოს წონაში მომატებასთან, თუმცა ზოგი – არა, ან პირიქით, იწვევს მცირე კლებას. უნდა გახსოვდეთ, რომ წონაში მომატებას ბევრი სხვა ფაქტორიც განსაზღვრავს. მაგალითად, უშუალოდ დეპრესიამ შეიძლება გამოიწვიოს წევის ნაკლებობა ჭამისადმი, იწვევს წონაში კლებას. მკურნალობის ფონზე, როდესაც განწყობა და მადა უმჯობესდება, წონაში მატებაც მოსალოდნელი ხდება. გარდა ამისა, ასაკის მატებასთან ერთად ზოგადად მოსალოდნელია წონის მატება.
თუ წონაში მატება გაღელვებთ, მიმართეთ თქვენს ექიმს. გახსოვდეთ, რომ ანტიდეპრესანტის მიერ მოსარგებლე შედეგები ხშირად აღემატება წონის ცვლილების შესაძლო უარყოფით მხარეს. ასევე შეგიძლიათ მიმართოთ სხვადასხვა სტრატეგიას, როგორიცაა ფიზიკური ვარჯიში ან კვების რეჟიმის შეცვლა.
რამდენად საშიში გართულებები შეიძლება მოჰყვეს ანტიდეპრესანტებს?
შესაძლო გართულებები მოიცავს:
- ავი აზრების (თვითმკვლელობის) რისკი
- ანტიდეპრესანტის უეცარი გაწყვეტის სინდრომი
- სეროტონინის სინდრომი
- ჭარბი დოზა
SSRIs ასევე შესაძლოა ოდნავ ზრდიდეს ზედა კუჭნაწლავის ტრაქტის სისხლდენის რისკს, განსაკუთრებით მაშინ, თუ მას NSAIDs-თან ერთად იღებთ. ამ რისკის შესახებ ექიმთან აუცილებლად მოილაპარაკეთ.
თვითმკვლელობის აზრები ან ქცევა
ზოგ შემთხვევაში, ბავშვებში, მოზარდებსა და 25 წლამდე პირებში, ანტიდეპრესანტებმა შეიძლება გაზარდოს თვითმკვლელობის აზრების ან ქცევის რისკი, განსაკუთრებით მკურნალობის დასაწყისში ან დოზის შეცვლისას.
თუ შენიშნავთ, რომ თქვენ ან თქვენი შვილს უჩნდება ასეთი აზრები, აუცილებლად მიმართეთ წამლის გამომწერ ექიმს. ასევე, შეგიძლიათ დარეკოთ ნომერზე 988 (Suicide and Crisis Lifeline) – დახმარება ხელმისაწვდომია 24/7.
ანტიდეპრესანტის უეცარი გაწყვეტის სინდრომი
თუ ექვსზე მეტი კვირა იღებდით ანტიდეპრესანტს და მკვეთრად შეწყვიტეთ, ყოველ მეხუთე შემთხვევაში შეიძლება განვითარდეს „უეცარი გაწყვეტის სინდრომი.“
მისი სიმპტომებია:
- გატოლებული გრიპის სიმპტომები: დაღლილობა, თავის ტკივილი, ტკივილები, გაოფლიანება
- უძილობა
- გულისრევა
- თავსუბრუსხვევა, თავბრუსხვევა
- სენსორული შეგრძნებები: დაწვის, ჩხვლეტის ან დენის დარტყმის მაგვარი მოვლენა
- შფოთვა, აგრესიულობა ან გაღიზიანება
ხშირად, ეს სიმპტომები მსუბუქია და 1–2 კვირაში ქრება. თუმცა, არასდროს შეწყვიტოთ წამალი ექიმთან კონსულტაციის გარეშე. შეწყვეტა უსაფრთხოდ მხოლოდ დოზის ეტაპობრივად დამცირებით ხდება, რაც მინიმუმ ოთხი კვირა შეიძლება გაგრძელდეს.
სეროტონინის სინდრომი
სეროტონინის სინდრომი ძალზე იშვიათი, მაგრამ პოტენციურად სიცოცხლისთვის საშიში რეაქციაა, რომელიც ხდება, როცა ორგანიზმში სეროტონინის დონე მეტისმეტად იზრდება.
ეს შეიძლება მოხდეს ახალი ანტიდეპრესანტის დაწყებისას ან დოზის გაზრდისას, როდესაც სხეული ვერ ამუშავებს ზედმეტ სეროტონინს. უფრო ხშირად სინდრომი ვლინდება მაშინ, როცა ანტიდეპრესანტს იღებთ სხვა სეროტონინერგიულ წამლებთან ერთად, მაგალითად, ტრიპტანებთან (შაკიკის სამკურნალოდ) ან გარკვეულ ოპიოიდებთან.
სეროტონინის სინდრომის სიმპტომებია:
- ნერვიულობა
- გულისრევა და ღებინება
- დიარეა
- გაფართოებული გუგები
- კუნთოვანი პრობლემები: შეკუმშვები, სპაზმები, გაშეშება
- ოფლიანობა და შემღვივნება
- თვალის სწრაფი გვერდითი მოძრაობები
მძიმე ნიშნებია:
- გონების დაბინძურება ან დელირიუმი
- მოჭარბებული გულისცემა (ტაქიკარდია)
- მაღალი არტერიული წნევა
- ცხელება
- კრუნჩხვები
- გონების დაკარგვა
ამ სიმპტომების გამოვლენისას საჭიროა სასწრაფო სამედიცინო დახმარება. მოუმართავი სეროტონინის სინდრომი შეიძლება ფატალური აღმოჩნდეს.
ჭარბი დოზა
ანტიდეპრესანტების ტოქსიკური ზემოქმედება მნიშვნელოვნად განსხვავდება კლასის მიხედვით. მნიშვნელოვანია, ექიმთან ან ფარმაცევტთან გაიაროთ კონსულტაცია ჭარბი დოზის საფრთხეზე. აუცილებელია, ზუსტად მიჰყვეთ დანიშნულ დოზას და უსაფრთხოდ შეინახოთ წამლები, მით უმეტეს, ბავშვებისა და შინაური ცხოველებისგან მოშორებით.
ტრიციკლური ანტიდეპრესანტები ყველაზე მეტად ზრდის ფატალური შედეგის რისკს ჭარბი დოზის შემთხვევაში. თუ ეჭვობთ ჭარბ დოზირებულობას (სხვაში თუ საკუთარ თავში), დაუყოვნებლივ მიმართეთ სამედიცინო მომსახურებას.
ტრიციკლური ანტიდეპრესანტების გადაჭარბების ნიშნებში შედის:
- გულის რიტმის დარღვევები
- დაბალი წნევა
- ძილიანობა
- კუნთოვანი შებოჭილობა
- გონების დაბნევა
- კომა
სხვა კლასების ანტიდეპრესანტების ჭარბი დოზაც საშიშია, თუმცა სიმპტომები შეიძლება განსხვავებული იყოს; მაგალითად, SSRI-ებმა შეიძლება მომატებული წნევა ან გარკვეული სახის არითმია გამოიწვიოს.
აღდგენა და პერსპექტივა
რამდენი დროა საჭირო ანტიდეპრესანტების მოქმედებისთვის?
როგორც წესი, ოთხიდან რვა კვირამდეა საჭირო, რომ შეამჩნიოთ დადებითი ცვლილებები თქვენს სიმპტომებში. ძილის, მადას, ენერგიულობისა და კონცენტრაციის პრობლემები ზოგჯერ უფრო სწრაფად უმჯობესდება, ვიდრე განწყობა.
მთავარია, დაიცვათ ექიმის მითითებები და მიიღოთ წამალი რეკომენდებული ვადით, სანამ გადაწყვეტთ, მუშაობს თუ არა. მისი უეცარი შეწყვეტა დაუკავშირეთ ექიმს.
როდის უნდა დავურეკოთ ექიმს
როდის უნდა დავუკავშირდეთ ჩვენს მკურნალ ექიმს?
რეგულარული ვიზიტები მნიშვნელოვანია, რათა შეაფასოთ, თუ რამდენად ეფექტურია წამალი. თუ გაქვთ უსიამოვნო გვერდითი მოვლენები, სიმპტომები არ უმჯობესდება ან უარესდება, ან თუ გაიფიქრეთ მკურნალობის შეჩერება, შეატყობინეთ თქვენს ექიმს.
როდის უნდა მივმართოთ გადაუდებელ დახმარებას?
თუ შეამჩნიეთ სეროტონინის სინდრომის ან ჭარბი დოზის სიმპტომები, ასევე თუ წარმოდგენილი გაქვთ სუიციდის აზრები, დაუყოვნებლივ დარეკეთ 911-ზე ან მიბრძანდით უახლოეს გადაუდებელ განყოფილებაში.
დამატებითი გავრცელებული კითხვები
როგორ გავიგო, რომელი დეპრესიის სამკურნალო წამალი შეესაბამება ჩემთვის?
რადგანაც ანტიდეპრესანტების მრავალფეროვნება არსებობს, შეიძლება დამაბნეველი იყოს არჩევანი. თქვენთან ერთად ექიმი შეაფასებს სიმპტომებს, გვერდითი ეფექტების ალბათობას, სხვა მედიკამენტების ურთიერთქმედებებს, თქვენს ჯანმრთელობის ზოგად მდგომარებას, ასევე ფინანსურ ხელმისაწვდომობას. ხშირად სჭირდება გარკვეული დრო, რომ მოხდეს თქვენთვის ოპტიმალური მედიკამენტის შერჩევა. თუ რამდენიმე კვირის შემდეგაც არ არის გაუმჯობესება ან გაწუხებთ გვერდითი მოვლენები, შეატყობინეთ ექიმს, რათა შეცვალოთ დოზა ან პრეპარატი.
შეიძლება თუ არა ანტიდეპრესანტების მიღება ორსულობის პერიოდში?
ორსულობისას ანტიდეპრესანტების მიღებას თან ახლავს გარკვეული რისკი და სარგებელი. საჭირო ხდება ექიმთან მსჯელობა, რადგან თითოეული შემთხვევა ინდივიდუალურია. არსებობს დაბალი, მაგრამ მაინც არსებული რისკი ზოგი ანტიდეპრესანტის მიღებისას ნაყოფის დაბადებისდროინდელი რაიმე დეფექტისა. თუმცა, უმართავი დეპრესია ორსულობისას შეიძლება გაიზარდოს ნაადრევი მშობიარობის, დაბალი წონის ახალშობილისა და თავად დედის ფსიქიკური მსუბუქი/მძიმე სირთულეების განვითარების ალბათობა. ამასთანავე, ძნელდება მშობიარობის შემდგომი დეპრესიის პროფილაქტიკაც.
ვინ შეუძლია ანტიდეპრესანტების დანიშვნა?
პირველადი ჯანდაცვის ექიმები და ფსიქიატრები ხშირად ნიშნავენ ანტიდეპრესანტებს. პირველადი ჯანდაცვის ექიმს ხშირ შემთხვევაში გამოცდილება აქვს დეპრესიის დიაგნოსტირებასა და ანტიდეპრესანტების გამოწერაში. ფსიქიატრი კი სპეციალიზებულია ფსიქიკურად, ემოციურად ან ქცევით დარღვეულ პაციენტებზე, რაც მოიცავს დეპრესიის უფრო რთულ შემთხვევებსაც.
შეიძლება თუ არა ალკოჰოლის მიღება ანტიდეპრესანტებთან ერთად?
ექიმები, ზოგადად, არ ურჩევენ ანტიდეპრესანტების დროს ალკოჰოლის მიღებას, რადგან ალკოჰოლი ( დეპრესანტული ნივთიერება ) შესაძლოა გაამწვავოს დეპრესიის სიმპტომები. ამას გარდა, ორივე – ალკოჰოლი და ანტიდეპრესანტები – იწვევს ძილიანობასა და ყურადღების გაფანტვას, რაც ერთად მიღებისას ძლიერდება. ზოგი შეიძლება დაუშვებდეს ზომიერ მიღებას, თუმცა ეს საკითხიც ექიმთან უნდა განიხილოთ.
არის თუ არა ანტიდეპრესანტები დამოკიდებული?
ანტიდეპრესანტებს არ აქვთ დამოკიდებულების გამოწვევის უნარი. ისინი არ იწვევენ ეიფორიას, დამამშვიდებელ ეფექტს ან ზრდიან სურვილს მათი დიდი დოზით გამოყენების მიმართ.
კლინიკის შენიშვნა
ანტიდეპრესანტები ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული რეცეპტული მედიკამენტია, რომელიც დეპრესიისა და სხვა პრობლემების მკურნალობაში გვეხმარება. შეიძლება დაგვჭირდეს დრო, რათა ვიპოვოთ თქვენთვის ყველაზე ეფექტური პრეპარატი. ყველა კითხვასა და ეჭვზე საუბარი თქვენს ექიმთან მნიშვნელოვანია, რადგან ისინი დაგეხმარებიან სწორი მიმართულების პოვნაში.
სტატიის წყარო წყარო
