სოციალური შფოთვა (სოციალური ფობია)
სოციალური შფოთვის დარღვევა, რომელსაც ასევე ეწოდება სოციალური ფობია, არის გრძელვადიანი და გადამეტებული შიში სოციალური სიტუაციების მიმართ.
ეს ფართოდ გავრცელებული პრობლემაა, რომლის დაწყებაც ძირითადად თინეიჯერობის პერიოდში ხდება. მას შეუძლია გამოწვიოს ძლიერი დისკომფორტი და მოახდინოს მნიშვნელოვანი გავლენა თქვენს ყოველდღიურ ცხოვრებაზე.
ნაწილ ადამიანებში ასაკთან ერთად მდგომარეობა უმჯობესდება, თუმცა ბევრისთვის მკურნალობის გარეშე თავისთავად არ ქრება. თუ გრძნობთ სიმპტომებს, მნიშვნელოვანია მიიღოთ დახმარება. არსებობს მკურნალობის მეთოდები, რომლებიც დაგეხმარებათ მისი მართვაში.
სოციალური შფოთვის სიმპტომები
სოციალური შფოთვა მეტია, ვიდრე უბრალოდ მორიდებულობა. ეს არის შიში, რომელიც ვერ ქრება და ზემოქმედებს ყოველდღიურ აქტივობებზე, თვითშეფასებაზე, ურთიერთობებზე, სამუშაოზე ან სასწავლო ცხოვრებაზე.
ბევრი ადამიანი ზოგჯერ ღელავს სოციალურ სიტუაციებზე, მაგრამ სოციალური შფოთვის მქონე პირი ზედმეტად შფოთავს მათამდე, მიმდინარეობისას და შემდეგაც.
თქვენ შეიძლება გქონდეთ სოციალური შფოთვა, თუ:
- შფოთავთ ყოველდღიურ აქტივობებზე, მაგალითად, უცნობებთან შეხვედრაზე, საუბრის დაწყებაზე, ტელეფონზე საუბარზე, მუშაობაზე ან საყიდლებზე სიარულზე;
- ერიდებით ან მეტისმეტად განიცდით სოციალურ ღონისძიებებს, როგორებიცაა ჯგუფური საუბრები, ერთმანეთთან ერთად ჭამა ან წვეულებები;
- ყოველთვის გაშინებთ, რომ გააკეთებთ რამეს, რასაც თქვენ თავად მიიჩნევთ შემარცხვენლად, მაგალითად, გაწითლდებით, გაგიოფლიანდებათ ხელი ან არაკომპეტენტურად გამოჩნდებით;
- გიჭირთ საქმის შესრულება, როდესაც სხვები გიყურებენ – მუდმივად გგონიათ, რომ განგსჯიან;
- გეშინიათ კრიტიკის, ერიდებით თვალით კონტაქტს ან გაქვთ დაბალი თვითშეფასება;
- ხშირად განიცდით გულისრევას, ოფლიანობას, კანკალს ან გულის ფრიალს;
- გექმნებათ პანიკის შეტევები – ძლიერი შიშისა და შფოთვის მოზღვავება, რომელიც რამდენიმე წუთს გრძელდება.
ბევრ ადამიანს, ვისაც აქვს სოციალური შფოთვა, ასევე აღენიშნება სხვა ტიპის ფსიქიკური ჯანმრთელობის პრობლემები, როგორიცაა დეპრესია, განგრძობითი შფოთვის დარღვევა ან პანიკის დარღვევა.
როდის მივმართოთ დახმარებისთვის
თუ ფიქრობთ, რომ გაქვთ სოციალური შფოთვა და ის ძლიერ გავლენას ახდენს თქვენს ცხოვრებაზე, სასურველია მიმართოთ ექიმს. ეს საკმაოდ გავრცელებული მდგომარეობაა და არსებობს მკურნალობის მეთოდები.
დახმარების თხოვნა ზოგჯერ ძნელია, მაგრამ ექიმი კარგად იცის, რამდენ ადამიანს უჭირს სოციალური შფოთვა, ამიტომ შეეცდება გაგიადვილოთ საუბარი. ექიმი გამოგკითხავთ გრძნობებზე, ქცევებსა და სიმპტომებზე, რათა შეისწავლოს თქვენი შფოთვა სოციალურ სიტუაციებში. თუ ეჭვი გვექნება სოციალურ შფოთვაზე, შეგიძლიათ გადაგამისამართონ ფსიქიკური ჯანმრთელობის სპეციალისტთან სრული შეფასებისა და მკურნალობის გეგმაზე სასაუბროდ.
ზოგ რეგიონში თავად შეგიძლიათ დაინიშნოთ შეხვედრა ფსიქოთერაპიულ მომსახურებაზე ექიმის მიმართვის გარეშეც.
რას შეგიძლიათ გარკვეული ნაბიჯებით გააკეთოთ სოციალური შფოთვის შესაგუბად
თვითდახმარების მიდგომებს შეუძლიათ შეამცირონ სოციალური შფოთვა. ეს კარგი საწყისი ნაბიჯია, სანამ სხვა მკურნალობის მეთოდებს მიმართავთ. შესაძლოა გამოგადგეთ შემდეგი რჩევები:
- ეცადეთ მეტად გაიაზროთ თქვენი შფოთვა – იფიქრეთ ან ჩაიწერეთ, რა გადის გონებაში და როგორ იქცევით გარკვეულ სოციალურ სიტუაციებში; დღიურის წარმოება შეიძლება სასარგებლო იყოს;
- სცადეთ რელაქსაციის ტექნიკები, მაგალითად, სუნთქვითი ვარჯიშები სტრესის შესამსუბუქებლად;
- გაჰყავით რთული სიტუაციები პატარა ნაწილებად და ეტაპობრივად შეეცადეთ თითოეულზე გახდეთ მეტად მშვიდი;
- პირველ რიგში ყურადღება მიაქციეთ, რას ამბობს ოპონენტი, ვიდრე უარეს საკუთარს ვარაუდობდეთ.
შეგიძლიათ გაეცნოთ სხვა რეკომენდაციებს შფოთვის, შიშისა და პანიკის მართვაზე. ასევე, შეიძლება სასარგებლო იყოს NHS-ის თვითდახმარების სახელმძღვანელოს წაკითხვა სოციალური შფოთვისთვის.
აუდიო: როგორ გავუმკლავდეთ შფოთვას – რელაქსაციის ტექნიკა
ამ აუდიო გზამკვლევში ექიმი ხსნის, როგორ შეგიძლიათ აიღოთ კონტროლი შფოთვაზე.
სოციალური შფოთვის მკურნალობა
არსებობს რამდენიმე მეთოდი სოციალური შფოთვის სამკურნალოდ. ძირითადად გამოიყენება:
- კოგნიტურ-ბიჰევიორალური თერაპია (CBT) თერაპევტთან ერთად – ეს თერაპია დაგეხმარებათ ნეგატიური აზროვნებისა და ქცევის ნიმუშებში გარკვევასა და მათ შეცვლაში; შეიძლება ჩატარდეს ინდივიდუალურად, ჯგუფურად ან მშობლებთან/მზრუნველთან ერთად;
- გაიდლაინით მხარდაჭერილი თვითდახმარება – ბეჭდური ან ონლაინ CBT-ზე დაფუძნებული მასალების გავლა თერაპევტთან პერიოდული კონტაქტით;
- ანტიდეპრესანტი მედიკამენტები – ძირითადად გამოიყენება სელექტიური სეროტონინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორები (SSRI), როგორიცაა ესციტალოპრამი ან სერტრალინი; როგორც წესი, ბავშვებსა და მოზარდებში ისინი არ ინიშნება.
ყველაზე ხშირად პირველ ხაზად CBT გამოიყენება, თუმცა თუ ის არ გაამართლებს ან თქვენ არ გსურთ მისი ცდა, სხვა მეთოდებიც შეიძლება იყოს სასარგებლო. ზოგიერთ პიროვნებას სჭირდება რამდენიმე მეთოდის კომბინაცია.
დამხმარე ჯგუფები
არსებობს რამდენიმე საქველმოქმედო ორგანიზაცია, მხარდამჭერი ჯგუფი და ონლაინ ფორუმი სოციალური შფოთვისა და სხვა შფოთვითი დარღვევებისთვის, მაგალითად:
- Anxiety UK
- ექსპერტთა ფორუმები შფოთვისთვის
- Mind და YoungMinds
- Triumph Over Phobia (TOP UK)
სოციალური შფოთვა ბავშვებში
სოციალური შფოთვა ბავშვებსაც შეიძლება დაემართოთ. ნიშნები შეიძლება იყოს:
- უფრო ხშირად ტირილი ან დარდი;
- გაცეცხლების მეტად გამოვლენა;
- სხვა ბავშვებთან და დიდებთან ურთიერთობისგან თავის არიდება;
- სკოლაში წასვლის შიში ან საკლასო აქტივობებში, სასკოლო წარმოდგენებსა და სოციალურ ღონისძიებებში მონაწილეობის უარყოფა;
- სკოლაში დახმარების მოთხოვნისგან თავის შეკავება;
- მშობელზე ან მზრუნველზე გადაამატებული დამოკიდებულება.
თუ წუხართ თქვენი შვილის ქცევაზე, მიმართეთ ექიმს. ის გაესაუბრება მასაც, რათა უკეთ გაიგოს, როგორ გრძნობს თავს ბავშვი. ბავშვებში მკურნალობა მსგავსია იმ მეთოდების, რასაც მოზარდებსა და ვიზრდელებში იყენებენ, თუმცა მედიკამენტებს როგორც წესი არ უნიშნავენ.
თერაპია ადაპტირებულია ბავშვის ასაკთან და ხშირად მოიცავს თქვენს მონაწილეობის პროცესს. შეიძლება მიიღოთ სასწავლო მასალები, თვითდახმარების ბუკლეტები ან სავარჯიშოები სახლისთვის.
სტატიის წყარო წყარო
